რა გამოწვევების წინაშე დგანან ნინოწმინდელი ფერმერები ევროპული ბაზრისკენ მიმავალ გზაზე
ჰაიკაზ მანველიანი 12 წელია, რაც საკალმახე მეურნეობის საოჯახო ბიზნესშია. მისი საქმიანობის დასაწყისში ყველაფერი კარგად მიმდინარეობდა, ზარალი მინიმალური იყო. თუმცა, ბოლო წლებში სიტუაცია გართულდა მრავალი დაავადების გამოვლენის გამო, რამაც დიდი დანაკარგები გამოიწვია. თევზის წამალიც უხარისხო აღმოჩნდა. 20 000 ლიფსიტის შემთხვევაში 10 000-15 000 ზრდასრული თევზის გაყიდვა რეკორდულია, ვინაიდან ზარალი მნიშვნელოვან ნაწილს შეადგენს. თევზმა ახლა უნდა მოიმატოს წონაში, რომ მზად იყოს გასაყიდად. თევზის მოვლა რთული პროცესია, ფუტკრის მოვლის მსგავსი, რომელიც მოითხოვს სიფრთხილეს და ყურადღებას.
მანველიანი აღნიშნავს, რომ მეთევზეობის განვითარებისთვის საჭირო დოკუმენტაციის მოპოვება დიდ სირთულეებთან არის დაკავშირებული. ამ საკითხში კი დახმარებას არავინ უწევს. მოდიან, აჯარიმებენ და მიდიან. “დროს არ გვითმობენ და არ გვიხსნიან, საიდან უნდა მივიღოთ საჭირო დოკუმენტები და ინფორმაცია. ასევე, პრობლემა ის არის, რომ ქართულად არ ვლაპარაკობთ, რაც კიდევ უფრო ართულებს სიტუაციას. საბედნიეროდ, ოჯახში ბავშვებმა ენა იციან და გვეხმარებიან“. თევზი იზრდება და მხოლოდ ორი წლის შემდეგ არის მზად გასაყიდად, რადგან მათ ტერიტორიაზე წყალი ცივია.
ჰაიკაზ მანველიანის თქმით, ევროპულ ბაზარზე ექსპორტისთვის დიდი ფინანსური ინვესტიციებია საჭირო. მომგებიანია პროდუქციის ექსპორტი საბითუმოდ, ხოლო კილოგრამებით გაყიდვას დიდი ზარალი მოაქვს. მანველიანი თავის წარმოებას ძირითადად ადგილზე ახორციელებს.
ჰაიკაზ მანველიანი განათლებით მასწავლებელია და 35 წელზე მეტი ხნის განმავლობაში მუშაობდა სოფელ დილითის სკოლაში, სადაც ასწავლიდა მათემატიკას. ამის შემდეგ 15 წელი მუშაობდა ამავე სკოლაში, დირექტორის თანამდებობაზე. 70 წლის მანველიანი აღნიშნავს, რომ თევზზე ზრუნვა ნიშნავს კვირაში შვიდი დღე, 24 საათის განმავლობაში მუშაობას, რადგან ფერმას ღამითაც კი მონიტორინგი სჭირდება.
— „კალმახს სჭირდება გამდინარე წყალი და აუცილებელია თევზის დროულად გადაყვანა სხვადასხვა სპეციალურ რეზერვუარებში, რათა თევზი არ დაავადდეს. ასევე საჭიროა წყლის ტემპერატურის კონტროლი. თევზის მოვლის პროცესი რთულია, ხიზილალის მოპოვების ჩათვლით. ხელოვნურ პირობებში კალმახი ვერ ქვირითობს, ამიტომ ხიზილალის მისაღებად თითოეული თევზი უნდა აიყვანოთ ხელში და „მოწველოთ“. ეს პროცესი ნოემბერში იწყება და ინკუბაციური პერიოდი თვეზე მეტ ხანს გრძელდება. თევზი, ისევე როგორც ფუტკარი, ძალიან მყიფეა და საჭიროებს მუდმივ მოვლას, წინააღმდეგ შემთხვევაში, ყველაფერი, რაც წლების განმავლობაში შეიქმნა, შეიძლება მოკლე დროში დაიკარგოს“.
მანველიანის თევზსაშენი ერთადერთი არ არის ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტში. რეგიონში დაახლოებით 15 მეურნეობაა.
ზაფხულში ნინოწმინდის მუნიციპალიტეტის ალპური ზონა ფუტკრის სახლად იქცევა. სკებს აქ ათავსებს არა მარტო ადგილობრივი მოსახლეობა, არამედ სხვა მუნიციპალიტეტებიდან, განსაკუთრებით ახალციხიდან ჩამოსული მეფუტკრეებიც, რათა ზაფხულის ბოლომდე მაღალი ხარისხის, ეკოლოგიურად სუფთა და გემრიელი თაფლი მიიღონ. ზაფხულში ადგენენ ტკიპის ინფექციის დონეს და საჭიროების შემთხვევაში ბიოლოგიურად სუფთა პრეპარატით ამუშავებენ სკებს. როგორც მეფუტკრეები აღნიშნავენ, ანტიბიოტიკები არ გამოიყენება, რადგან ეს აკრძალულია ევროკავშირის მიერ და საქართველოს კანონმდებლობით.
ზორკინ ჩოგანდარიანი სამცხე-ჯავახეთის რეგიონის ქალაქ ნინოწმინდაში ცხოვრობს და 40-დან 60 წელია, რაც ყოველდღე ფუტკრის მოვლა-პატრონობით იწყებს ყოველ დღეს. „ზამთარში განსაკუთრებული სიფრთხილეა საჭირო, ფუტკარი ძალიან ნაზი არსებაა და ზამთარში მათი მოკვლა ძალიან რთულდება”. ჩოგანდარიანს სულ 60-მდე ფუტკრის სკა აქვს. მიღებული თაფლის უმეტესობა რეგიონში იყიდება, მაგრამ მისი თაფლი ევროპაში არასოდეს გატანილა – თუმცა საქართველომ უკვე რამდენიმე წელია ხელი მოაწერა ასოცირების ხელშეკრულებას ევროკავშირთან, რომელიც მიზნად ისახავს ზორკინ ჩოგანდარიანის მსგავსი ადამიანების ევროპულ ქვეყნებში ვაჭრობას ყოველგვარი საბაჟო გადასახადის გარეშე და პროდუქციის ფასის გაზრდით.
ჩოგანდარიანი, ისევე როგორც მანველიანი, აღნიშნავს, რომ თაფლის საბითუმოდ გაყიდვა უფრო მომგებიანი იქნება. „ადგილობრივი ბაზარი მნიშვნელოვანია, რა თქმა უნდა, მაგრამ ჩემგან მაქსიმუმ 2-4 კილოგრამ თაფლს ყიდულობენ ერთ ჯერზე. სამომხმარებლო ბაზარი მცირეა. ევროპაში პროდუქტის ექსპორტის შესაძლებლობა, რა თქმა უნდა, დიდ სტიმულს მომცემს, მაგრამ ფინანსებია საჭირო”, — ამბობს ჩოგანდარიანი.
განსაკუთრებული სირთულე, რომელსაც აწყდება ზორკინ ჩოგანდარიანი ფუტკრის მოვლისას, არის ფუტკრების ტრანსპორტირება ერთი ადგილიდან მეორეზე. ადამიანებს კი ეშინიათ ფუტკრის სკებთან მიახლოება დასახმარებლად. მეორე არის პროდუქტის საბითუმოდ რეალიზება, ანუ სჭირდება ადგილი, სადაც იგი შეძლებს თაფლის საბითუმოდ ჩაბარებას.
შარშან მეფუტკრემ კარგი მოსავალი მიიღო, მაგრამ ყველაფერი ვერ გაყიდა, რადგან თაფლი სხვა მუნიციპალიტეტებიდან ჩამოიტანეს და იაფად გაყიდეს. ერთი ლიტრი თაფლის ფასი გასულ, 2022 წელს – 25-30 ლარი ღირდა. წელს, როგორც ჩოგანდარიანი აღნიშნავს, ჯერ არ არის ნათელი მოსავალი იქნება თუ არა, რადგან ცუდი ამინდებია. აგრეთვე პესტიციდების გამო, რომლებიც კარტოფილისთვის გამოიყენება, ფუტკრებმა კვდომა დაიწყეს. „ჩვენ ვერ მოვითხოვთ მეპატრონეებისგან, რომ არ დაამუშაონ მინდვრები წამლით. ფუტკრებზე საკუთარი გამოცდილებით ვზრუნავ, ზოგჯერ კი ინტერნეტში მონახულ რჩევებსაც ვიყენებ“.
იმის გამო, რომ ადგილობრივი მეფუტკრეები არ არიან ინფორმირებულები, ვერ ახერხებენ საკუთარი პროდუქციის ექსპორტს ქვეყნის ფარგლებს გარეთ.
ზორკინ ჩოგანდარიანი და ჰაიკაზ მანველიანი, ისევე როგორც ყველა ფერმერი, რომელიც სხვადასხვა პროდუქტს აწარმოებს, აღნიშნავენ, რომ ისინი თავად ვერ შეძლებენ თავიანთი პროდუქტის ევროპულ ბაზარზე გატანას, რადგან ეს დაკავშირებულია ფინანსებთან და ინფორმაციის არარსებობასთან იმის შესახებ, თუ ვის უნდა მიმართონ. როგორც ისინი ამბობენ, თუ არის რაიმე ორგანიზაცია, სადაც მათ შეუძლიათ გაყიდონ თავიანთი პროდუქცია საბითუმოდ, რომლებიც თავად გაიტანენ ექსპორტზე ან დაეხმარებიან ამ საკითხში, მაშინ, რა თქმა უნდა, უკეთესი იქნება.
საქართველოში შექმნილია აკრედიტებული ლაბორატორიების ქსელი, რომლებსაც გააჩნიათ საჭირო აღჭურვილობა და ატარებენ პროდუქციის ხარისხის შემოწმებას და გასცემენ სერტიფიკატს იმაზე, შეესაბამება თუ არა პროდუქტი ევროსტანდარტებს. ნინოწმინდის თაფლი ითვლება მაღალხარისხოვან ალპურ პროდუქტად. ყველა წესის დაცვის შემთხვევაში, ადგილობრივი თაფლი ძალიან სასარგებლო და ხარისხიანია.
DCFTA არის ღრმა და ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის ზონა (ყოვლისმომცველი თავისუფალი ვაჭრობის ზონის შეთანხმება), რომელიც აწესებს შეღავათიან ვაჭრობას და საშუალებას აძლევს ქართველ მეწარმეებს განათავსონ თავიანთი პროდუქტები ევროკავშირის ერთიან ბაზარზე სატარიფო ბარიერების გარეშე. DCFTA-ს აქვს გარკვეული წესები. მცირე და საშუალო საწარმოებმა, რომლებიც დაინტერესებულნი არიან DCFTA-ით, უნდა იცოდნენ შემდეგი: მოხვდება თუ არა მათი პროდუქცია DCFTA-ს ფარგლებში; აკმაყოფილებს თუ არა პროდუქტი ხარისხის ყველა მოთხოვნას; ევროკავშირის ბაზარზე პარტნიორის პოვნა აუცილებელია.
რატომ არის მომგებიანი ევროპის ბაზარზე გასვლა?
- ევროპის ბაზარი მსოფლიოში ერთ-ერთი ყველაზე დიდი და განვითარებული ბაზარია. ის აერთიანებს 500 მილიონზე მეტ მომხმარებელს, რაც ქმნის უზარმაზარ მოთხოვნას სხვადასხვა საქონელსა და მომსახურებაზე. ეს ნიშნავს, რომ მწარმოებლებს აქვთ წვდომა უზარმაზარ აუდიტორიაზე და შეუძლიათ იპოვონ ახალი მომხმარებლები და პარტნიორები თავიანთი პროდუქტებისთვის.
- ევროპის ბაზარი ხასიათდება მომხმარებელთა მსყიდველუნარიანობის მაღალი დონით. ეს ნიშნავს, რომ ევროპაში ადამიანებს შეუძლიათ იყიდონ უფრო ძვირადღირებული და უკეთესი პროდუქტები. ეს იძლევა უფრო მაღალი ფასის კატეგორიის და დამატებითი ღირებულების მქონე პროდუქტების გაყიდვის შესაძლებლობას.
- ხარისხის მკაცრი ნორმები და სტანდარტები: ევროკავშირს აქვს მკაცრი ხარისხის ნორმები და სტანდარტები საკვების, საქონლისა და მომსახურებისთვის. ეს მოიცავს უსაფრთხოების, გარემოსდაცვითი მდგრადობისა და წარმოების შესაბამისობის მოთხოვნებს. მწარმოებლებისთვის, რომლებსაც შეუძლიათ ამ სტანდარტების დაკმაყოფილება, აქვთ შესაძლებლობა მოიპოვონ უპირატესობა კონკურენტებთან შედარებით და მოიპოვონ ევროპელი მომხმარებლების ნდობა.
საქსტატის ინფორმაციით, გასულ წელს 171,15 ათასი დოლარის ღირებულების 50,11 ტონა ქართული თაფლი გაიყიდა ქვეყნის ფარგლებს გარეთ, წელს კი – 26,23 ტონა 196,19 ათასი აშშ დოლარის. შესაბამისად, ირკვევა, რომ თუ 2022 წლის იანვარ-მარტში ერთი ტონა თაფლი საზღვარგარეთ საშუალოდ 3415 დოლარად იყიდებოდა, მაშინ მიმდინარე წლის პირველ კვარტალში ეს თანხა 7480 დოლარამდე გაიზარდა (ზრდა 119%).
Opinion, pooling and voting
