Հայրենիքում առանց քաղաքացիության

Սամցխե-Ջավախեթիում հազարավոր էթնիկ հայեր հայրենիքում ապրում են բնակության կարգավիճակով կամ ընդհանրապես առանց կարգավիճակի: Նրանք հիմնականում տղամարդիկ են, ովքեր տարբեր ժամանակներում Ռուսաստանում և Հայաստանում հեշտությամբ աշխատանք գտնելու համար վերցրել են այս երկրներից մեկի անձնագիրը և զրկվել Վրաստանի քաղաքացիությունից։ Քաղաքացու կարգավիճակը վերականգնելու համար պետությունը նրանցից պահանջում է իմանալ վրաց լեզվի, Վրաստանի պատմության և Վրաստանի օրենսդրության հիմունքները: Իսկ նման քննություն հանձնելը, լեզուն չիմանալու պատճառով անհնար է։ Քաղաքացիությունը կորցրածների պաշտոնական վիճակագրություն չկա, իսկ ոչ պաշտոնական տվյալներով, Ջավախեթիում առանց քաղաքացիության կամ պետական արտոնությունների շուրջ 12 հազար մարդ կա։ Գրում է Իններորդ ալիքը:

46-ամյա Սուխիա Սարջոյանն արդեն չորրորդ տարին է, ինչ ապրում է Վրաստան-Հայաստան սահմանի մոտ գտնվող ֆերմայում։ Նինոծմինդայի Գորելովկա գյուղի ծայրամասում Խորհրդային Միության ժամանակ կառուցված անասնապահարանում փոքրիկ սենյակ է կարգավորել, իսկ ապրուստի ու չնչին աշխատավարձի դիմաց օգնում է տիրոջը խնամել իր անասուններին։ Սուխիան Վրաստանի նախկին քաղաքացի է։ Ռուսաստանից վերադառնալուց հետո նա պարզել է, որ օրենքում կատարված փոփոխությունների պատճառով կորցրել է Վրաստանի քաղաքացիությունը։ Նա հույս ուներ, որ կացության կարգավիճակը կրկնակի ստանալուց հետո առանց քննություն հանձնելու կվերականգնի քաղաքացիությունը, սակայն ապարդյուն։

«Վրաստանում աշխատանք չկա, իսկ Ռուսաստան գնալու համար վիզա էր պահանջվում։ Ուստի 2012 թվականին ես Հայաստանի քաղաքացիություն ստացա, իսկ աշնանը նամակ եկավ, որ փոխարենը կորցրել եմ Վրաստանի քաղաքացիությունը։ Ես այստեղ եմ ծնվել, այստեղ մեծացել, իմ ամեն ինչն այստեղ է։ Ես այնքան վրացերեն չգիտեմ, որ քննություն հանձնեմ։ Ինձ ասում են՝ եթե Վրաստանում ես, պետք է իմանաս քո իրավունքներն ու պարտականությունները։ Հասկանալի է, բայց մնացածին հարցրեք՝ քանիսը գիտեն։ Նույնիսկ պետական ծառայողները լեզու ու պատմություն չգիտեն։ Մենք հանդուրժում ենք պետության այս վերաբերմունքը, մարդիկ ամեն տեղ ու միշտ տուժում են… Լավ կլինի, որ իշխանությունն ու ժողովուրդը միասին ընդունեն նման օրենքներ։ Երբ չկա փոխըմբռնում, մարդիկ մեկ բան են մտածում, իսկ օրենքն մեկ ուրիշ բան ասում՝ ի՞նչ կստացվի այսպիսով»,- հարցնում է Սուխիա Սարջոյանը։

Չորս տարի առաջ Վրաստանի քաղաքացիությունը կորցրեց 53-ամյա Տիգրան Մաթևոսյանը, ով ապրում է Կումուրդոյում։ Ի տարբերություն Սուխիայի՝ նա պնդում է, որ այլ երկրի քաղաքացիություն չի ունեցել, սակայն, Ռուսաստանի քաղաքացիություն ստանալու մեղադրանքով, Վրաստանի քաղաքացիությունը դադարեցվել է։ Մաթևոսյանը որոշել է իր իրավունքները պաշտպանել դատարանի միջոցով։ Ի տարբերություն նախորդ ատյանի դատարանի՝ վերաքննիչ դատարանը Մաթևոսյանին արդարացրել է։

«Թբիլիսիի քաղաքային դատարանի վարչական գործերի կոլեգիայի 2022 թվականի հուլիսի 12-ի որոշումը պետք է չեղյալ համարվի և նոր որոշում ընդունվի։ Տիգրան Մաթևոսյանի հայցը պետք է մասնակի բավարարվի. Վիճելի հարցը պետք է անվավեր ճանաչվի Վրաստանի Նախագահի 2019 թվականի հոկտեմբերի 23-ի թիվ 487 հրամանագիրը, և Վրաստանի նախագահին հանձնարարվի գործի հանգամանքների վերաքննումից և գնահատումից հետո, սահմանված ժամկետում, արձակել նոր անհատական վարչական կարգ՝ Տիգրան Մաթևոսյանի քաղաքացիության հարցի վերաբերյալ»,- ասված է վերաքննիչ դատարանի որոշման մեջ, որը ստորագրված է երեք դատավորի կողմից։

Վրաստանի նախագահը բողոքարկել է Վերաքննիչ դատարանի որոշումը Գերագույն դատարանում։ Այս մասին ասվում է 2023 թվականի հոկտեմբերի 31-ի հայտարարության մեջ։ Մինչ այդ Տիգրանը քաղաքացիությունը վերադարձնելու վերաբերյալ մերժում էր ստացել արդարադատության նախարարությունից: Տիգրան Մաթևոսյանը կարծում է, որ ուժայիններն իրեն հետապնդում են բողոքի ակցիայի պատճառով, և խնդիրները արհեստականորեն են ստեղծվում։ Նա չի պատրաստվում կանգ առնել, և եթե վրացական արդարադատությունը չկարողանա վերադարձնել Վրաստանի քաղաքացիությունը, նրա գործը կհասնի Մարդու իրավունքների եվրոպական դատարան։ Նա ասում է, որ առանց քաղաքացիության մնացած անձը ստիպված է եղել երկու անգամ հիվանդանոցում բուժվել Covid-19-ից՝ իր հաշվին։ Հիմա էլ նրան վիրահատություն է անհրաժեշտ, սակայն չի կարող օգտվել Վրաստանի քաղաքացիների համար նախատեսված արտոնություններից, ուստի քաղաքացիության փաստաթղթին սպասելով, վիրահատության օրն անընդհատ հետաձգվում է։

«Ապացույց չունեին, ուստի զրկել են քաղաքացիությունից։ Նման փաստարկներով նույնիսկ դատարանն էր ծիծաղում, նույնիսկ ես զարմացա, թե ինչպես են նման մակարդակի մարդկանց աշխատանքի ընդունում։ Նրանք նիստին ասացին, որ «Կագեբեն» իրենց տրամադրել է անձնագրի պատճենը, դատավորի հարցին, թե որտեղ են տեսել այս փաստաթուղթը, պատասխանեցին, որ Երեւանի օդանավակայանում են տեսել: Իրականում, դա ոչ թե անձնագրի պատճենն էր, այլ պատճենի պատճենը։ Ես ասացի, որ ձեռքումս է վրացական անձնագիրը, որտեղ վրացական մաքսայինը կնիք է դրել 2019 թվականին, այսինքն՝ իբր նրանից հետո, երբ ես արդեն Ռուսաստանի քաղաքացիություն եմ ստացել։ Այդ դեպքում ինչո՞ւ այն չհայտնվեց տվյալների բազայում: Արդեն 15 տարի է՝ խրոնիկական հիվանդություն ունեմ, ամեն տարի Հայաստանում բժշկի էի գնում, արդեն չորրորդ տարին է՝ անձնագիր չունենալու պատճառով չեմ կարող գնալ։ Միակ բանը, որ խնդրում եմ՝ վերադարձնել ապօրինի վերցված քաղաքացիությունս։ Եթե Գերագույն դատարանից բացասական պատասխան լինի, ես լիազորագիր և փաստաթղթեր կուղարկեմ Հունաստանում բնակվող փաստաբանին, և անպայման կդիմեմ Եվրոպական դատարան»,– ասում է Տիգրան Մաթևոսյանը։

Արդեն չորրորդ տարին է, ինչ Տիգրան Մաթևոսյանը հայրենի գյուղում ապրում է առանց կարգավիճակի, հետևաբար և առանց փաստաթղթերի, թեև այս անգամ, մինչև դատավարության ավարտը, համարվում է պատվաբեր։ Նա ասում է, որ մեկ տարի առաջ նամակ է ստացել արդարադատության նախարարությունից, որտեղ գրված է եղել, որ վճարման դիմաց նոր քաղաքացիություն կստանա, ինչին Տիգրանը չի համաձայնվել։ «Ինչի՞ս է պետք նորը, երբ ի ծնե քաղաքացիություն ունեմ: Ինձ պատասխանեցին, որ վերականգնման դեպքում կպահանջեն վնասների փոխհատուցում։ Վախենում են, որ վնասի հատուցման համար կդիմեմ դատարան: Նույնիսկ այն փաստաթուղթը, որ տալիս են քաղաքացիություն չունեցող անձին, ինձ չեն տվել»:

Ջավախեթիի բնակչությունը միշտ ստանում էր այլ երկրի քաղաքացիություն, սակայն 2008 թվականից հետո Ռուսաստանը հատկապես հեշտացրեց օտարերկրյա քաղաքացիներին կարգավիճակ շնորհելը։ Վրաստանի իշխանությունների որոշմամբ՝ երկքաղաքացիության մասին օրենքի կիրառումը հատկապես խստացվել է 2013-14 թվականներին, ինչը նշանակում է, որ այլ երկրի քաղաքացին ինքնաբերաբար զրկվում էր Վրաստանի քաղաքացիությունից։ Պետությունը չի սահմանում առանց քաղաքացիության մնացած մարդկանց վիճակագրությունը, Ջավախեթիի բնակիչների կարծիքով՝ այդ թիվը տատանվում է 5-ից 12 հազարի սահմաններում։ Նրանցից շատերն այս լուրի մասին իմացել են սահմանը հատելիս, երբ մաքսավորները նկատել են նրանց երկքաղաքացիությունը, իսկ մնացածը տանը նամակ է ստացել պետությունից։

Քաղաքացիությունը վերադարձնելու դիմաց պետությունը Ջավախեթիի բնակիչներից պահանջում է իմանալ վրաց լեզվի հիմունքները, Վրաստանի պատմությունը և իրավունքը։ Սահմանամերձ շրջանում, 35-40 տարեկանից բարձր Ջավախեթիի բնակչության մեծ մասը վատ կամ ընդհանրապես չգիտի վրացերենը։ Ասում են, որ ոչ դպրոցում են սովորեցրել, ոչ էլ շրջապատում ունեին մեկը, ում հետ վրացերեն կխոսեին, ոչ էլ հետաքրքրություն կամ կարիք ունեին սովորելու։ 2021 թվականին ստեղծվել է համայնքային կազմակերպություն, որի անդամները փորձում էին երիտասարդների խնդրով հետաքրքրել կառավարությանը։ Նրանք ստորագրահավաք ստեղծեցին, նամակ հղեցին Վրաստանի նախագահին և հանրային պաշտպանին՝ նշելով, որ.
«Այդ մարդիկ չեն կարող մասնակցել ընտրություններին, նրանք չեն կարող օգտվել համընդհանուր առողջապահական ծրագրերից, ինչը ծանր բեռ է կորոնավիրուսի համաճարակի պայմաններում, նրանք չեն կարող մասնակցել ՍՊԸ-ի «Արտադրիր Վրաստանում» ծրագրերին, նրանք չեն կարող ստանալ սոցիալական օգնություն, պետական թոշակ»:

Կազմակերպության նախագահ Հարութ Մալխասյանի խոսքով, չնայած բազմաթիվ փորձերին, արդյունքի չեն հասել, ուստի դադարեցրել են իրենց գործունեությունը այս ուղղությամբ։
Ինչպե՞ս լուծել խնդիրը: Այս մասին իրենց դիրքորոշումն ունեն տեղական հասարակական կազմակերպությունների ներկայացուցիչները։ Ախալքալաքի բիզնես ասոցիացիան կարծում է, որ անհրաժեշտ է ներդնել որոշակի ֆիլտր։

«Գլխավորն այն չէ, թե ինչու այդ մարդիկ չեն կարողանում ստանալ Վրաստանի քաղաքացիություն, այլ այն, թե ինչու են կորցրել այն։ Մենք մի կողմից ասում ենք, որ չպետք է ընդունենք Ռուսաստանի քաղաքացիներին, մյուս կողմից՝ փաստացի խնդիր ենք ստեղծում մեր քաղաքացիների համար։ Ակնհայտ է, որ ինչ-որ ֆիլտր պետք է լինի, քանի որ այս մարդիկ մեր ժողովուրդն են եղել, մեզնից հեռացել են և ուզում են նորից վերադառնալ։ Ինչ-որ չափաբաժին կարելի է սահմանել, եթե դա կարելի է անվանել քվոտա, և ինչպես արդեն ասացի, մինչև 1991 թվականը ծնվածները պետք է վրացերենից համեմատաբար թեթև թեստ հանձնեն, մինչդեռ հետո ծնվածները պետք է պետական լեզվի բարձր իմացություն ու գնահատական ունենան։ Անկախ Վրաստանում ծնված մարդկանցից պետք է պահանջել հարգել պետական լեզուն և պաշտպանել սահմանադրությունը, նույնիսկ եթե դա կախված է մոտիվացիայից և տարբեր խնդիրներից»,- ասում է Ախալքալաքի «Բիզնես ասոցիացիա» հասարակական կազմակերպության ղեկավար Մախարե Մացուկատովն:

Նինոծմինդայի երիտասարդական խմբում կարծում են, որ օրենքը բոլորի համար հավասար չէ:

«Այս մարդկանցից պահանջում են կատարյալ իմանալ պետական լեզուն, մինչդեռ պետական ծառայողների առնվազն 80%-ը չի տիրապետում վրացերենին։ Իսկ այս մոտեցումն արդարացի չէ: Լեզվի խոչընդոտի պատճառով նրանք չեն կարողանում քննությունները հանձնել, ուստի դեռ սպասում են փոփոխությունների, քանի որ վրացերեն այլևս չեն կարողանում սովորել, առաջինը՝ հասակավորներ են, վրացիների հետ շփում չունեն»,- նշում է Խմբի մենեջեր Իրինա Կարսլյանը:

2017 թվականի սեպտեմբերի 30-ից ուժի մեջ է մտել երկքաղաքացիություն շնոտհելու մասին օրենքը։ Վրաստանի քաղաքացուն այլևս չի արգելվում միաժամանակ լինել այլ պետության քաղաքացի, իսկ օտարերկրյա անձնագիրն այլևս չի հանգեցնում Վրաստանի քաղաքացիության կորստի:

Նախագահի թեկնածու Սալոմե Զուրաբիշվիլին Սամցխե-Ջավախեթիի էթնիկ հայ բնակչությանը խոստացել է լուծել այս խնդիրը 2018 թվականի նախընտրական քարոզարշավի ժամանակ։ Տարածաշրջան կատարած այցի ժամանակ Սալոմե Զուրաբիշվիլին նշել է, որ Վրաստանի կորցրած քաղաքացիությունը Ջավախեթիի բնակիչները պետք է հեշտությամբ վերականգնեն:

Նախընտրական շրջանում Նինոծմինդայի և Ախալքալաքի այն ժամանակվա մեծամասնական պատգամավոր Էնզել Մկոյանը տեղի բնակիչներին ասում էր, որ ինքն արդեն 1700 քաղաքացիության փաստաթուղթ է հանձնել Սալոմե Զուրաբիշվիլիին, և հենց Զուրաբիշվիլին դառնա նախագահ, այդ մարդիկ Վրաստանի քաղաքացիություն կստանան։ Նույնը tv9news.ge-ին հայտնել է Ախալքալաքի նախկին պատգամավոր Սամվել Պետրոսյանը։

Սալոմե Զուրաբիշվիլին Ջավախեթիում, հենց առաջին փուլում ստացել է գրեթե 60 տոկոս աջակցություն։ Ընտրություններում հաղթելուց հետո նախագահը կրկին այցելեց Սամցխե-Ջավախեթի և այս անգամ կոչ արեց տեղի բնակիչներին սովորել պետական լեզուն։

«Այսօր բոլորն իրավունք ունեն վերադարձնելու և վերականգնելու Վրաստանի քաղաքացիությունը։ Դրա համար պետք է մեկ քայլ անել, ինչը նշանակում է, որ եթե ուզում ես դառնալ այս երկրի քաղաքացի, դա լեզուն սովորելն է այն մակարդակի, որ կարողանաս գոնե մի փոքր թեստ հանձնել, որը կուղեկցի քաղաքացիության վերականգնման գործընթացին: Դա խորհրդանշական է, բայց միևնույն ժամանակ շատ բան է նշանակում»։

Այս հայտարարությունից գրեթե չորս տարի անց Սալոմե Զուրաբիշվիլին մեղադրեց Վրաստանի կառավարությանը քաղաքացիություն տալու հարցը անտեսելու մեջ։

«Այստեղ աշխատանք չկա, սակայն մարդը ուտել է ուզում, չի կարողանում ընտանիքը պահել ջրով ու օդով։ Այլ կերպ այդ անիծված փտած երկիրը վրացական անձնագրով մուտք գործել չէիր կարող: Այդ պատճառով այս մարդիկ հիմնականում ընդունել են իրենց պատմական հայրենիքի՝ Հայաստանի քաղաքացիությունը։ Նրանք այլ երկրի չեն դիմել։ Այս մարդկանց երկքաղաքացիությունը պետք է թույլատրվի, քանի որ, օրինակ, վերցնենք իսրայելական սփյուռքը, եթե նույնիսկ հրեան ապրում է ինչ-որ տեղ՝ Կամչատկայում կամ Մոզամբիկում, նա ունի մի երկրի քաղաքացիություն, իսկ երկրորդը՝ Իսրայելի քաղաքացիությունն է: Ինչու՞ մենք պետք է խնդիրներ ունենանք այս հարցում: Մինչդեռ այս հարցը հատկապես վերաբերում է էթնիկ հայ բնակչությանը։ Եթե այստեղ աշխատանք լիներ, ո՞վ կթողներ ընտանիքը ինը-տասը ամսով և կգնար խրճիթ՝ Ռուսաստան։ Երբ ուզում ենք Եվրոպա մտնել, պետք է նրանց օրենքներով մտնենք։ Այս օրենքով մարդկանց կարծես վտարում են Վրաստանից։ Ես հասկանում եմ, որ պետք է իմանանք լեզուն, պատմությունը, մեր իրավունքներն ու պարտականությունները, բայց այս ամենը պարտադրաբար չի կարող լինել։ Հարցը պետք է լուծել, ոչ թե ավելի խորացնել: Գործող իշխանությունն ավելի է սրում խնդիրը»,- մատնանշում է ախալքալաքցի Վարդան Չոկանդարյանը։

Նրանք, ովքեր ցանկանում են ստանալ այլ երկրի քաղաքացիություն (Ջավախեթիում սա սովորաբար Հայաստանի կամ Ռուսաստանի քաղաքացիություն է), պետք է դիմեն Արդարադատության տուն։ Այնտեղ դիմորդին կտրվի հատուկ ձևաթուղթ։ Նրանից հետո, երբ դիմորդը կպատրաստի այս ձևաթուղթը և ծառայության համար բանկին կվճարի 250 լարի, անհրաժեշտ է սպասել 80 օր, որպես կանոն, պատասխան ստանալու համար սովորաբար այսքան ժամանակ է պահանջվում։ Եթե պատասխանը դրական է, ապա այս դեպքում դիմորդը կարող է հեշտությամբ վերցնել այլ երկրի քաղաքացիություն, եթե պատասխանը բացասական է, ապա նա այլ երկրի քաղաքացիություն ձեռք բերելով Վրաստանի քաղաքացիությունը կորցնելու վտանգի առաջ է։

Օրենքը պարտավորեցնում է երկքաղաքացիություն ստանալու համար դիմողին իմանալ վրացերենը, Վրաստանի սահմանադրությունը և պատմությունը, և դիմողը պետք է վերջին հինգ տարում բնակվի Վրաստանում կամ ունենա Վրաստանի քաղաքացի ամուսին: Երկքաղաքացիություն շնորհելու համար քննությունը հանձնող հայցողին բավարար է A1 մակարդակի պետական լեզվի իմացությունը։

Երեք առարկայի հարցի օրինակներնն ունեն հետևյալ տեսքը.

Միգրացիայի հարցերով կառավարական հանձնաժողովի հաղորդագրության համաձայն՝ «Այլ երկրի քաղաքացիություն ստանալու դեպքում Վրաստանի քաղաքացին կպահպանի Վրաստանի քաղաքացիությունը, եթե մինչև նշված երկրի քաղաքացիություն ստանալը ստանա Վրաստանի քաղաքացիությունը պահպանելու վերաբերյալ Վրաստանի պետության համաձայնությունը: Այլ երկրի քաղաքացիություն ստանալու դեպքում Վրաստանի քաղաքացիությունը պահպանելու համաձայնություն կտրվի, եթե Վրաստանի քաղաքացու կապը Վրաստանի հետ արժանահավատ համարվի։

Ջավախեթին ներառում է Ախալքալաքի և Նինոծմինդայի մունիցիպալիտետները։ Վրաստանում 2014 թվականի վերջին մարդահամարի տվյալների համաձայն՝ Ախալքալաքում ապրում է մոտ 45 հազար մարդ, իսկ Նինոծմինդայի մունիցիպալիտետում՝ մոտ 24 հազար 500 մարդ։ Բնակչության ավելի քան 90%-ը էթնիկ հայեր են։ Վրացերենին տիրապետում է միայն 12%-ը։ Աշխատանքային տարիքի մարդկանց ավելի քան 50%-ը գաղթել է հիմնականում Ռուսաստան։

Տեղեկատվության ազատության զարգացման ինստիտուտի տվյալների համաձայն՝ 2018-2022 թվականներին Պետական ծառայությունների զարգացման գործակալությունը նախագահի աշխատակազմ է ուղարկել Վրաստանի քաղաքացիություն տրամադրելու վերաբերյալ 13644 անձի դրական եզրակացություն, իսկ 7360 անձի՝ բացասական եզրակացություն։ Նույն ժամանակահատվածում, Վրաստանի նախագահի հրամանագրով, Վրաստանի քաղաքացիություն է տրվել 13575 անձի, որից 5111-ին վերականգնվել է Վրաստանի քաղաքացիությունը, իսկ 8382-ին Վրաստանի քաղաքացիություն է շնորհվել բացառիկ կարգով։ Սովորական կարգով՝ 38 անձի, պարզեցված կարգով՝ 29 անձի, իսկ հատուկ կարգով՝ 15 անձի։ Վրաստանի քաղաքացիություն ստացած 8464 անձանցից 72%-ը (6075 հոգի) (բացառությամբ քաղաքացիության վերականգնման դեպքերի) եղել են Ռուսաստանի քաղաքացիներ։

Օտարերկրյա պետությունների քաղաքացիներին Վրաստանի քաղաքացիություն տալու հարցերը կարգավորվում են «Վրաստանի քաղաքացիության մասին» օրգանական օրենքով։ Ըստ օրենքի՝ կան հինգ կանոններ, որոնց համաձայն օտարերկրացուն կարող է Վրաստանի քաղաքացիություն շնորհվել։ Գրեթե բոլոր դեպքերում անձը պարտավոր է սահմանված նորմի սահմաններում իմանալ Վրաստանի պետական լեզուն, պատմությունը, իրավունքը։

Սովորական ընթացակարգով – Վերջին տասը տարում մշտապես բնակվի Վրաստանում; հանձնի վրացերենի քննություններ; աշխատի Վրաստանի տարածքում (Պետք է նաև ունենալ անշարժ գույք և/կամ գործող ընկերություն Վրաստանում և/կամ բաժնետոմս կամ ներդրում կատարել որևէ ընկերությունում: [Սակայն կան բացառություններ. օրինակ՝ եթե անձը փախստական է, նրանից չի պահանջվում բավարարել չորրորդ պայմանին]:

Պարզեցված ընթացակարգով – Վրաստանի քաղաքացու հետ ամուսնացած անձը, ով վերջին հինգ տարիներին մշտապես բնակվել է Վրաստանում և հանձնել բոլոր քննությունները։

Բացառության կարգով – Անձը պետք է ինչ-որ վաստակ ունենա Վրաստանում։ Երկքաղաքացիություն կարող է տրվել, օրինակ, այն անձին, ով ականավոր գիտնական է, հասարակական գործիչ և մեծ նշանակություն ունի Վրաստանի համար։ Կամ մարզիկ, ով հանդես է գալիս Վրաստանի դրոշի ներքո։ Կամ մարդ, ով պատրաստվում է մեծ ներդրումներ կատարել Վրաստանում։

Վերականգնման ընթացակարգով – Ովքեր նախկինում ունեցել են Վրաստանի քաղաքացիություն, բայց կորցրել են այն։ Վերաբերվում է այն անձին, ում Վրաստանի քաղաքացիությունը ապօրինաբար դադարեցվել է:

Հատուկ ընթացակարգով – Վրաստանի տարածքում ծնված անձին, ով որոշված չէ լինել Վրաստանի քաղաքացի։

Վրաստանի քաղաքացիություն ստանալու համար դիմողների դիմումները քննարկում է Պետական ծառայությունների զարգացման գործակալությունը։ Դրական առաջարկությունները գործակալությունը ներկայացնում է Վրաստանի նախագահին, ով կայացնում է վերջնական որոշումը։

Վրաստանի քաղաքացիություն ստանալու կարգը 2024 թվականի խորհրդարանական ընտրություններին ընդառաջ է։ Տեղացիները, ինչպես միշտ, հույս ունեն, որ այս անգամ իշխող կուսակցությունը կհետաքրքրվի իրենց խնդրով։ Նրանք կարծում են, որ եթե օրենքը չփոխվի, այն գոնե կպարզեցվի։ Մինչ պաշտոնական կառույցները որոշում կկայացնեն, քննություն հանձնելու համար պետական լեզուն սովորելը հնարավոր է 1+4 կրթական ծրագրով, որը Վրաստանում իրականացվում է 2010 թվականից և դրանից օգտվում են միայն դիմորդները: Նրանք 1 տարի անցնում են վրացերենի վերապատրաստման դասընթաց, որից հետո ուսումը կարող են շարունակել նրանց նախընտրած ֆակուլտետում։

Այլ հետաքրքրված անձանց վրաց լեզվի ուսուցումն առաջարկում է Զուրաբ Ժվանիայի անվան պետական կառավարման դպրոցը: Ջավախեթիում ուսումնական կենտրոններ կան Ախալքալաքում և Նինոծմինդայում, բայց ոչ բոլորը կարող են օգտվել այս հնարավորությունից։ Ջավախեթիի գյուղերում մունիցիպալ տրանսպորտ չկա, իսկ տաքսիով երթեւեկելը թանկ է: