Ծիվ-ծիվի ավանդույթը Հեշտիայում. Ի՞նչ է այն

Նինոծմինդայի շրջանի Հեշտիա գյուղում Զատիկը նշվում է յուրահատուկ ձևով։

Տոնի յուրահատկությունը կայանում է նրանում, որ Զատիկի նախօրեին գյուղի երեխաները ծիվ-ծիվ են անում։ Ի՞նչ է ծիվ-ծիվը, ո՞րտեղից է այն եկել և ինչ են անում ծիվ-ծիվի ընթացքում։

Այս հարցերի պատասխանը իմանալու համար դիմեցինք Հեշտիայի Վիկտոր Հովսեփյանի անվան թիվ 1 հանրային դպրոցի ուսուցչուհի, Հեշտիայի մանկական և երիտասարդական կենտրոնի համակարգող Նանա Անտոնյանին։

«Ծիվ-ծիվը մերոնք էրկրից են բերել (նկատի ունի Արևմտյան Հայաստանից, Մուշից, որտեղից գաղթել են Հեշտիայի բնակիչները,- խմբ.)։ Մենք Սովետական միության ժամանակ էլ ենք ունեցել։ Ծիվ-ծիվ անելով Քրիստոսի հարության ավետիսն են տալիս»,-ասաց Նանա Անտոնյանը։

Ծիվ-ծիվի ժամանակ գյուղի երեխաները դույլերով ման են գալիս տանից տուն։ Կանգնելով գյուղի բնակիչների տան դռան դիմաց միաձայն ու բարձր ասում են հետևյալ խոսքերը.

«Ծիվ-ծիվ, ծիծեռնակ, Ասու թևերն բիբեռնակ, մոմ վառեք, խունկ ծխեք, Կարմիր հավկիթն դուրս տվեք»։

Տանտերը լսելով երեխաների ձայնը, դուռը կիսաբաց է անում, դույլերը որոնք կապված են պարանով, ըդունում է ներս ու յուրաքանչյուրի մեջ լցնում ձու, քաղցրավենիք, գաթա և այլն։ Երեխաները ուրախությամբ հեռանում են և գնում հաջորդ տուն։

«Հնում դույլերը տների երդիկներից են պարանով իջեցրել ներս։ Ինչ վերաբերում է ծիվ-ծիվի խոսքերին` բիբեռնակ նշանակում է Աստծո թևերը խաչի վրա բևեռած։ Ծիվ-ծիվը նաև վերջում ունի երկու տող, այն մարդիկ ովքեր ձու չեն տալիս` երեխաները ասում են հետևյալ տողերը. Չտվողի սև հավը բունը մնա, ազապ(դեռևս չամուսնացած) աղջիկը տանը մնա: Այս տողերը դիտավորյալ են ասել, որ տանտերը ժլատություն չանի, քանի որ նախկինում մեկ ձուն մեծ ճոխություն է եղել, այն ժամանակ սնունդի սակավություն է եղել և ձուն էլ թանկ է եղել»,-ասում է Անտոնյանը։

Իսկ ի՞նչ են անում երեխաները մեծ քանակությամբ հավաքած ձվերը, Նանա Անտոնյանը պատասխանում է.

«Հաջորդ օրը, այսինքն Զատիկի օրը, երեխաները բոլոր հավաքած ձվերը տարել են եկեղեցու բակ և սկսել են կռվեցնել, ում ձեռքի ձուն որ <<խոչ>> պինդ է եղել ու կոտրել է բոլոր ձվերին, այդ կոտրած ձվերն էլ վերցրել ու տարել է տուն։ Եղել է նաև մի ավանդույթ ևս, մինչև Զատիկը ձուն 40 օր պահել են աղի մեջ, որպեսզի կեղևը ավելի ամրանա և կռվեցնելու ժամանակ ավելի շատ ձու կոտրի և ավելի շատ ձու տանեն տուն ընտանիքի անդամներին»։

NOR ռադիոկայանը փորձեց գտնել նաև այլ տեղեկություններ Զատիկի հետ կապված հին ավանդույթների մասին.

• Մեծ պասի առաջին օրը տանտիկինները Ուրուջբեկ են կախել օդաների առաստաղներից: Ուրուջբեկն իրենից ներկայացրել է խմորե գունդ՝ վրան խրած սագի յոթ փետուրներ: Այն հսկայական սարդ է հիշեցրել եւ առանձնապես ահազդու է եղել երեխաների համար: Սկսած հաջորդ կիրակիից, ամեն կիրակի Ուրուջբեկից մեկական փետուր պոկելով հասել են Զատիկին:

• Մինչեւ Զատիկը՝ հիմնական կերակուրը ածիկն է եղել, որը եփվել է նոր ծլած, ծեծած ցորենով:

• Նորահարսերը Զատիկին իրենց հորական տանը պետք է լինեին: Ամուսնու բարեկամները նրան գաթա, չիր ու չամիչ են «փայ» տարել:

• Զատիկի նախօրեին, շաբաթ օրը դաղձով կամ սոխի կճեպով ձու են ներկել՝ ընտանիքի անդամների քանակից բացի տասն-տասնհինգից ավելի «ծիվ-ծիվ» եկողներին ի նկատի ունենալով: «Ծիվ-ծիվը» սկսվել է շաբաթ օրվա մայրամուտից եւ տևել է մինչև կեսգիշեր: Ջահելները անճանաչելի հանդերձավորված շրջել են տանից տուն, թելով կապած դույլը դրել են յուրաքանչյուր տան դռնից ներս, իրենք դռան հետևից ձայնել են. –Ծիվ-ծիվ, ծիծեռնակ, Ասու թևերն բիբեռնակ, մոմ վառեք, խունկ ծխեք, կարմիր հավկիթ դուրս տվեք: Չիտողի սև հավն բունն մնա, ազապ աղջիկն տունն մնա: Դույլի մեջ տանտերերը ձու, թխվածք, միրգ են դրել: Արդեն հաջորդ առավոտից մանուկներն ու պատանիները սկսել են «գզվեցնել» ձվերը: Ում ձուն կոտրվել է, նա պարտավոր է եղել այն տալ հաղթողին: Ցերեկից հետո ջահելները դուրս են եկել կալերը, որտեղ երգել, պարել են մինչեւ իրիկուն:

---

---