«Անկախ լրագրողները ժողովրդի ձայնն են, որը պետք է հասնի իշխանություններին»․ Բեկա Պիրվելի

2024 թվականի ապրիլի 4-ից Վրաստանի խորհրդարանի առջև բողոքի ցույցեր են անցկացվում ընդդեմ «Արտաքին ազդեցության թափանցիկության» օրենքի։ Չնայած հանրության ջանքերին՝ խորհրդարանը քվեարկեց երրորդ անգամ և վերջին ընթերցմամբ ընդունեց այսպես կոչված «ռուսական օրենքը»։ Այս օրենքը բացասաբար է անդրադառնում և սահմանափակում ազատ, անկախ լրատվամիջոցների աշխատանքը, ինչը լուրջ խնդիրներ է ստեղծում Վրաստանի բնակչության համար։

Բեկա Պիրվելին 2022 թվականից աշխատում է որպես անկախ լրագրող Շիդա Քարթլիում։ NOR ռադիոյի հետ զրույցում նա նշեց, որ այս օրենքը խնդրահարույց ու վտանգավոր է ոչ միայն որոշակի լրատվամիջոցում աշխատող լրագրողների, այլեւ անկախ լրագրողների համար։ Այս օրենքը նախապայման է խնդիրներ ստեղծելու համար, քանի որ լրագրողներն ու լրատվամիջոցների աշխատողները հաճախ կախվածության մեջ են դրսից ֆինանսավորվող դոնորներից և հասարակական կազմակերպություններից: Սա կլինի իրավական աջակցություն կամ ցանկացած այլ դեպք, երբ լրագրողներին անհրաժեշտ է օգնություն՝ պաշտպանելու իրենց իրավունքները։

«Մենք տեսնում ենք, որ լրագրողներն ավելի անպաշտպան են դառնում, և օրենքի ընդունումից հետո նրանց նկատմամբ ագրեսիան ավելանում է։ Մարզերում և գյուղերում, հատկապես լեռնային և օկուպացիոն գոտուն հարող գյուղերում ապրող մարդկանց համար անկախ լրագրողների ներկայությունը կարևոր է նրանց մասնագիտական և ինքնուրույն գործունեության համար։ Անկախ լրագրողներն այն մարդիկ են, ովքեր խոսում են վերոնշյալ մարդկանց խնդիրների մասին և հանդիսանում են «այս մարդկանց ձայնը» կամ այլ կերպ ասած հանդիսանում են տեղեկատվություն փոխանցողներ իշխանություն ունեցողներին։ Այդ մարդկանց խնդիրները հաճախ հասնում են տեղական իշխանություններին լրագրողների, քաղաքապետարանների կամ կենտրոնական իշխանությունների օգնությամբ, և նրանք արդեն ստիպված են ինչ-որ կերպ արձագանքել այդ խնդիրներին»։

Սոցիալական կամ հասարակական տեսանկյունից շատ կարևոր է, որ գյուղերում և մարզերում լինեն անկախ լրագրողներ։ Գործնականում հաճախ են լինում դեպքեր, երբ գյուղերի ու թաղերի բնակիչները չեն կարողանում կապ հաստատել տեղական ինքնակառավարման մարմինների ներկայացուցիչների՝ քաղաքապետի հետ, չունեն ռեսուրսներ կամ պարզապես չգիտեն, թե ովքեր են այդ ղեկավար անձինք, իսկ լրատվամիջոցների ու լրագրողների միջոցով շփվում են պետական պաշտոնյաների հետ, այն մարդկանց հետ, ում ընտրել են իրենց կյանքը դեպի լավը փոխելու համար: Ահա թե ինչու հատկապես կարևոր է գյուղական վայրերում ապրող տեղի բնակիչների համար ունենալ ազատ և բազմազան մեդիա միջավայր: Կցանկանայի հատկապես առանձնացնել օկուպացիայի գիծը և լեռնային գյուղերը, որտեղ ապրում է էթնիկապես խառը բնակչություն, և լեզվական անհավասարակշռության պատճառով այնտեղ հատկապես անհրաժեշտ են տարբեր լրատվամիջոցների ռեսուրսներ»,- ասում է Բեկա Պիրվելին։

Ներդրված «ռուսական օրենքը» որոշակի սպառնալիքներ է պարունակում ոչ կառավարական կազմակերպությունների (ՀԿ-ների), հատկապես միջազգային կազմակերպությունների համար։ Այս օրենքը վերաբերում է օտարերկրյա ֆինանսավորման ստացմանը և սահմանափակում է ազատ ու անկախ լրատվամիջոցների աշխատանքը։

Ընթացիկ տարվա ապրիլի 3-ին «Վրացական երազանքը» վերագրանցեց Վրաստանի խորհրդարանում օտարերկրյա ազդեցության գործակալների մասին օրինագիծը, սակայն փոխված անվանմամբ՝ «Օտար պետությունների շահերի մասին օրենք»։

ԱՄՆ-ը և Եվրամիության երկրները դեմ են օրենքին՝ նշելով, որ օրենքը հակասում է Եվրամիության սկզբունքներին: Այս օրենքի համաձայն՝ ԶԼՄ-ները և հասարակական կազմակերպությունները, որոնք իրենց միջոցների ավելի քան 20%-ը ստանում են օտարերկրյա դոնորներից, ստիպված են գրանցվել որպես օտարերկրյա պետության շահերը ներկայացնող կազմակերպություններ, հակառակ դեպքում՝ տուգանքների են ենթարկվում։ Որպես գործակալ չգրանցվելը կամ ֆինանսական հաշվետվություն չներկայացնելը կհանգեցնի 25000 լարի տուգանքի: Սուբյեկտը պետք է 10 աշխատանքային օրվա ընթացքում էլեկտրոնային եղանակով լրացնի հայտ՝ Վրաստանի արդարադատության նախարարի կողմից սահմանված ձևով և այն ներկայացնի գործակալություն։ Դիմում լրացնելու և ներկայացնելու պարտավորությունը չկատարելու համար տուգանք է ենթադրվում 10000 լարիի չափով: Նույն արարքի համար վերջերս նշանակված վարչական տույժ կիրառելուց հետո մեկամսյա ժամկետում իրավախախտումը կրկնելը առաջացնում է տուգանքի նշանակում՝ 20000 լարիի չափով։ Չնայած փողոց դուրս եկած հազարավոր քաղաքացիներին, անկախ լրատվամիջոցներին և հասարակական կազմակերպություններին, ովքեր բողոքում էին այս օրենքի ընդունման դեմ, այնուամենայնիվ այն ընդունվեց և մայիսի 28-ին նաև հաղթահարեց Վրաստանի նախագահի վետոն։

Հունիսին Եվրահանձնաժողովն տեղեկություն տարածեց մի փաստաթղթի մասին, ըստ որի, եթե Վրաստանում իրավիճակը չբարելավվի, Եվրոպան կկիրառի անձնական պատժամիջոցներ և կդադարեցնի ֆինանսական օգնությունը, իսկ ծայրահեղ դեպքում առանց վիզայի ռեժիմը կդադարեցվի։ Այսպես կոչված «ռուսական օրենքի» ընդունման կապակցությամբ Միացյալ Նահանգները պատժամիջոցներ է սահմանել պետական պաշտոնյաների դեմ։

Ստորև կարող եք լսել զրույցի մասին այլ մանրամասներ Բեկա Պիրվելիից․