ԶԼՄ-ներ ազգային փոքրամասնությունների համար և «Օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքը»

Հեղինակ Քրիստինա Մարաբյան.

Այս պահին մոտ հինգ հասարակական կազմակերպություններ բռնի ուժով ընդգրկված են Վրաստանի «օտարերկրյա գործակալների» ցուցակում։ Միաժամանակ ավելի քան 476 կազմակերպություն փաստաթղթեր է ներկայացրել ռեգիստրում կամավոր գրանցման համար։ Ընդհանուր առմամբ, երկրում կա մոտ 31000 կազմակերպություն, որոնք, ըստ իշխանությունների, ֆինանսավորում են ստանում օտարերկրյա աղբյուրներից:

Այս 31,000 կազմակերպությունների թվում կան այնպիսի կազմակերպություններ, որոնք աշխատում են Ջավախքի մարզում, որտեղ էթնիկ փոքրամասնությունները, հիմնականում հայերը, կոմպակտ ապրում են: Դրանց թվում կան կազմակերպություններ, որոնք ակտիվորեն ներգրավված են բնակչության ինտեգրման մեջ, որը տասնամյակներ շարունակ վարել է բավականին մեկուսացված ապրելակերպ:

Այդպիսի կազմակերպություններից է «Բաց սահմաններ» ոչ կառավարական կազմակերպությունը, որը 2014 թվականին օտարերկրյա դոնորների ֆինանսավորման շնորհիվ բացեց Ջավախքի տեղեկատվական կենտրոնը՝ Jnews.ge-ն։ Այս տեղեկատվական պորտալը բնակիչներին ծանոթացնում է ինչպես տեղական, այնպես էլ ազգային նշանակության իրադարձություններին և երեք մատչելի լեզուներով՝ հայերեն, վրացերեն և ռուսերեն: Այսպիսով, պետական ​​լեզվին չտիրապետող բնակչության մեծամասնությունը տեղեկացված է ինչպես տարածաշրջանում, այնպես էլ ողջ երկրում տեղի ունեցող գործընթացների մասին։

Բացի այդ, Jnews-ի աշխատանքի շնորհիվ Հայաստանի, Ռուսաստանի, ԱՄՆ-ի, Եվրոպայի և այլ երկրների սփյուռքի ներկայացուցիչները կիմանան ընթացիկ նորություններ իրենց հայրենիքում տեղի ունեցող իրադարձությունների մասին։

Լրատվական կազմակերպությունն ամբողջությամբ ֆինանսավորվում է դրսից, սակայն իրեն չի համարում արտաքին ազդեցության գործակալ, հետևաբար մտադիր չէ կամավոր գրանցվել գործակալների ռեեստրում։

«Որպես օրենքների պահպանման համար պայքարող լրատվամիջոց, մեզ համար շատ դժվար է դիտարկել այս օրենքի ընդունման հետ կապված գործընթացները։ Մենք միշտ ասել ենք, որ օրենքները պետք է հարգվեն, և մենք ինքներս ենք դրանք պահպանում։ Բայց հանկարծ հայտնվում է քաղաքական բաղադրիչ ունեցող օրենք… Մենք հույս ունեինք, որ այն չի ընդունվի։

Մենք դեմ չենք թափանցիկությանը և պատրաստ ենք կատարել օրենքի այն հատվածը, որը պահանջում է թափանցիկություն։ Սակայն մենք չենք կարող մեզ գործակալ անվանել»,- պարզաբանում է «Բաց սահմաններ» ՀԿ նախագահ, Jnews-ի խմբագիր Ռիմա Ղարիբյանը։

Ժողովրդավարության բարձր մակարդակ ունեցող եվրոպական երկրներում ոչ կառավարական կազմակերպությունները և լրատվամիջոցները ստանում են պետական ​​ֆինանսավորում ծրագրեր իրականացնելու համար, սակայն դա չի նշանակում, որ պետական ​​ֆինանսավորումը իշխանություններին իրավունք է տալիս միջամտելու կամ վերահսկելու այդ գործընթացները, ինչը դժվար է ասել: Վրաստան, որտեղ պետական ​​ֆինանսավորումը հաճախ նշանակում է իշխանությունների վերահսկողություն և միջամտություն լրատվամիջոցների և քաղաքացիական կազմակերպությունների գործունեությանը: Դրա վառ օրինակն են մարզային հեռուստաալիքները, որոնք ֆինանսավորում են ստանում տեղական բյուջեից:

Որպեսզի անկախ լրատվամիջոցները շարունակեն գոյություն ունենալ և հետաքննել կոռուպցիոն և այլ օրենքների խախտումները, դրանց ֆինանսավորումը չպետք է կախված լինի պետական ​​բյուջեից հատկացվող գումարներից։ Ինչ վերաբերում է հիմնականում գովազդից ստացած սեփական ֆինանսական միջոցներին, ապա վատ զարգացած գովազդային շուկայի պայմաններում նրանց եկամուտները խիստ սահմանափակ են։ Օրինակ, գովազդային ծառայություններից Jnews-ի եկամուտը կազմում է հրապարակման ընդհանուր ծախսերի ընդամենը 1%-ը։

Ինֆոգրաֆիկա

Հայաբնակ Ախալքալաքում ակտիվորեն աշխատում է 14 կազմակերպություն, թեև գրանցված է ավելի քան 200-ը, իսկ որոշները ուղղակի ֆինանսավորում չեն ստացել երկու տարվա ընթացքում և աշխատել են կամավորական հիմունքներով։

«Այս օրենքի կիրարկման պայմաններում դժվար է խոսել այն մասին, թե ինչ կլինի հետո։ Չեմ ցանկանում երկարաժամկետ ծրագրեր կազմել. Բայց մենք՝ որպես 10 տարի գործող եւ ամեն տարի զարգացող կազմակերպություն, ձեւավորում ենք մեր ապագա ռազմավարությունը։ Մենք կարծում ենք, որ եթե կազմակերպությունն աշխատում է ի շահ բնակչության և պետության, նրա գործունեությունը պետք է լինի երկարաժամկետ։ Քաղաքական ալիքները գալիս-գնում են, բայց նրանք, ովքեր պետք են ժողովրդին ու պետությանը, պետք է մնան»,- ասում է Ռիմա Ղարիբյանը։

Հիշեցնենք, որ 2024 թվականի գարնանը, չնայած հազարավոր բողոքներին, Վրաստանում ընդունվեց «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքը, որը համեմատվում է «Օտարերկրյա ազդեցության մասին» ռուսական օրենքի հետ։ Օրենքի համաձայն՝ ԶԼՄ-ները և հասարակական կազմակերպությունները, որոնք իրենց եկամուտների 20%-ից ավելին ստանում են արտերկրից, պետք է գրանցվեն որպես օտարերկրյա տերության շահերը քարոզող կազմակերպություններ։

Շատ կազմակերպություններ հայտարարեցին, որ չեն ենթարկվելու օրենքին և չեն գրանցվելու Արդարադատության նախարարության ռեգիստրում, չնայած այն հանգամանքին, որ օրենքը չպահպանելը հղի է շատ մեծ տուգանքներով։

Վրաստանի միջազգային գործընկերները խստորեն քննադատել են օրենքը՝ ասելով, որ այն անհամատեղելի է եվրոպական նորմերին ու արժեքներին և բացասաբար կանդրադառնա Վրաստանի ԵՄ ձգտումների վրա։

---

---