«Ապրիլ Մեդիա» կանայք և «ռուսական օրենքի» մարտահրավերներին դիմակայող համայնքը

Հոկտեմբերի 9-ին Վրաստանի Սահմանադրական դատարանը չկասեցրեց «Ռուսական օրենքի» գործողությունը, թեև ըստ էության ընդունեց դատարան ներկայացված բոլոր չորս սահմանադրական հայցերը։
Վրաստանի նախագահը, խորհրդարանի 38 պատգամավորներ և հասարակական կազմակերպություններ վիճարկում են «օտար ազդեցության» օրենքի սահմանադրականությունը։ Դրանց թվում են «Տեղեկատվության ազատության զարգացման ինստիտուտը», «Իրավունքներ Վրաստանը», «Քաղաքացիական հասարակության հիմնադրամը» և այլն, ինչպես նաև «Տեղեկատվական կենտրոնների ցանցը» և «Ստուդիա մոնիտորը»։
Օգոստոսի 29-ից 31-ը Սահմանադրական դատարանը քննարկել է հայցվորների փաստարկները, ըստ որոնց՝ «օտարերկրյա ազդեցության» օրենքը անհամատեղելի է մարդու իրավունքների հետ և վտանգ է ներկայացնում Վրաստանի եվրոպական ապագայի համար։ Բոլոր չորս հայցերը պահանջում էին օրենքի ժամանակավոր կասեցում, որպեսզի չազդեն քաղաքացիական և լրատվական ոլորտի կազմակերպությունների վրա:
Մոտ հինգ հասարակական կազմակերպություններ հարկադրված են մտել Վրաստանի «օտարերկրյա գործակալների» ցուցակում, որը նոր օրենսդրական դաշտի մաս է կազմում։ Միաժամանակ, այսօրվա տվյալներով, ավելի քան 476 կազմակերպություն փաստաթղթեր է ներկայացրել կամավոր գրանցման համար։ Իշխանությունները պնդում են, որ երկրում մոտավորապես 31,000 կազմակերպություններ ֆինանսավորում են ստանում արտասահմանյան աղբյուրներից:
«Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին օրենքը», որը քաղաքացիական հասարակությունն անվանել է «ռուսական օրենք», համարվում է հասարակական կազմակերպությունների եւ ԶԼՄ-ների ռեպրեսիայի մեխանիզմ։ Այս կազմակերպություններից ոմանք ասում են, որ նոր կանոնակարգերը սահմանափակում են իրենց անկախությունն ու արդյունավետությունը, մինչդեռ կառավարությունը պնդում է, որ թափանցիկության և արտերկրից մուտքագրվող գումարների մասին հանրային տեղեկատվության կարիք կա:
Այդ կազմակերպությունների թվում է «Ապրիլ Մեդիա» մեդիա հարթակը, որն ակտիվորեն աշխատում է ԼԳԲՏՔԻԱ+-ի և կանանց իրավունքների ուղղությամբ։ Դրա նպատակն է իրազեկել հանրությանը, բարձրացնել իրազեկությունը, պաշտպանել մարդու իրավունքները և պայքարել խտրականության դեմ։ Լրատվամիջոցը կենտրոնանում է այն թեմաների վրա, որոնք հաճախ քիչ են քննարկվում ավանդական լրատվամիջոցներում, հատկապես ԼԳԲՏՔԻԱ+ համայնքի և կանանց խնդիրների, ներառյալ սեռական ոտնձգությունների, բռնության և սոցիալական խարանի խնդիրները:
«Մեդիա Ապրիլ»-ի հիմնադիրներից Խատիա Ղողոբերիձեն մանրամասն պատմում է մեդիա հարթակի նպատակի մասին, որը, նրա կարծիքով, հատկապես կարևոր է այսօրվա իրավիճակում.

«Լրատվամիջոցները միշտ եղել են իշխանության ճնշման տակ, բայց այս իշխանությունը հատկապես ակտիվորեն փորձում է ազդեցություն ձեռք բերել։ Լրատվամիջոցներին ճնշելու համար կիրառվում են բոլոր մեթոդները՝ լինի դա օրենսդրության փոփոխություն, կոնկրետ քաղաքական գործիչների ներգրավում, թե ֆիզիկական բռնություն:
Այս պայմաններում աշխատելը շատ դժվար է, ամեն օր մտածում ես քո անվտանգության մասին, թե ինչպիսին կլինի քո վիճակը վաղը։ Իմ գործընկերներից շատերը նույնիսկ այս պատճառով լքեցին երկիրը։
2021 թվականի հուլիսի 5-ին և 20-ին լրագրողների նկատմամբ իրականացված բռնությունները ցույց են տալիս, որ լրատվամիջոցների ներկայացուցիչները կարող են ֆիզիկական բռնության զոհ դառնալ։ Այս ամենով մեզ փորձում են վախեցնել, լռեցնել։
Չնայած այս ամենին՝ մենք կանգ առնելու իրավունք չունենք։ Մեր նպատակն է նպաստել երկրի զարգացմանը և կարևոր թեմաների մասին տեղեկատվություն տարածել։ «Ապրիլ»-ի հիմնական ուղղությունը հենց սա է՝ վրացերեն լեզվով օգտակար տեղեկատվության տարածումը, որին հազվադեպ են փնտրում։ Օրինակ՝ տարօրինակ մարդը պետք է կարողանա ստույգ և ճիշտ տեղեկատվություն ստանալ իր ինքնության մասին՝ իմանալով, որ հիվանդ չէ, որ հասարակության լիարժեք անդամ է։ Մեր աշխատանքի նպատակն է օգնել նրանց չզգալ այլ կերպ:
Կառավարությունը երկար ժամանակ փորձում է մեծացնել քաղաքական հոմոֆոբիան՝ ընտրողներին ատելությամբ գրավելու համար։ Նրանք ամեն օր փորձում են ստիպել հասարակությանն ատել միմյանց իրենց ինքնության պատճառով, ինչը միանգամայն ամոթալի արարք է։ Նրանք փորձում են շահարկել հասարակական տրամադրությունները և որպես զենք օգտագործել իռացիոնալ վախերը: Նրանց նպատակը հենց սա է՝ քուիր համայնքին ճնշելով հնարավորինս շատ ձայներ հավաքել։
Լրատվամիջոցները մեծ դեր ունեն. Մենք պետք է պայքարենք այս ճնշման դեմ և շարունակենք մեր աշխատանքը։ Մեր պարտքն է օգնել հանրությանը տեղեկացված և զգայուն լինել: Օրինակ՝ ցույց տալ, որ մարդկանց չի կարելի ճնշել իրենց ինքնության պատճառով, քանի որ դա մեզ լավ մարդ կամ հավատացյալ չի դարձնում»:
Չնայած սպասվող տուգանքներին՝ «Aprili.Media»-ն չի պատրաստվում գրանցվել որպես «օտարերկրյա գործակալ»։
«Մենք կշարունակենք աշխատել, տեղեկացնել մարդկանց, բարձրացնել իրազեկությունը և, որ ամենակարևորը, պայքարել այս երկրում յուրաքանչյուր մարդու իրավունքների պաշտպանության համար», – ասում է Խաթիան:

Ինչու «ռուսական օրենք» [համառոտ նկարագրություն]
Պաշտոնական անվանումն է «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին օրենք», թեև որոշ լրատվամիջոցներ և հասարակական կազմակերպություններ այն անվանում են «Ռուսական օրենք»: Օրենքն այս անվանումը ստացել է պուտինյան Ռուսաստանում գործող համանման օրենքի հետ նմանության պատճառով։
2012 թվականին Ռուսաստանում ընդունվեց օրենք «օտարերկրյա գործակալների» մասին, որը պահանջում էր առնվազն 20% օտարերկրյա ֆինանսավորում ունեցող ՀԿ-ներին և լրատվամիջոցներին գրանցվել որպես «օտարերկրյա գործակալներ»: , քանի որ «գործակալ» տերմինը կրում է բացասական ենթատեքստ: Պուտինյան կառավարության պլանի համաձայն՝ այս «պիտակով» ռուսական իշխանությունները կնքել են բավականին ակտիվ հասարակական շերտի՝ այս տերմինը Ռուսաստանում ավանդաբար ասոցացվում էր լրտեսության և պետությանը վնասելու հետ։
Այս օրենքի արդյունքում Ռուսաստանում քաղաքացիական տարածքը զգալիորեն սահմանափակվեց, ինչի արդյունքում կիրառվեց ռեպրեսիվ մեխանիզմ՝ ուղղված մարդու իրավունքների պաշտպանության ոլորտի, ժողովրդավարական արժեքների պաշտպանների և քննադատական լրատվամիջոցների դեմ։
Վրաստանի օրենքի նախագիծը հաճախ համեմատվում է ռուսական օրենքի հետ, քանի որ այն օտարերկրյա ֆինանսավորվող կազմակերպություններին շնորհում է օտարերկրյա գործակալի կարգավիճակ։
Չնայած այն հանգամանքին, որ օրենքին անհնազանդությունը բարձր տուգանքներ է նախատեսում, ներկայումս Վրաստանում կազմակերպությունների մեծ մասը գրանցված չէ «օտարերկրյա գործակալների» ռեեստրում։