Ռուսաստանից Վրաստան. լրագրող Դիանա Շանավան ՝ օտարերկրյա գործակալի կարգավիճակի և մեդիան փոխող օրենքի մասին
Լրագրող Դիանա Շանավան կիսվում է երկու երկրների միջև ապրելու իր անձնական փորձով, որտեղ անկախ լրագրությունը դառնում է վտանգավոր մասնագիտություն։
Դիանա Շանավան համագործակցում է վրացական Sova News ռուսալեզու հրատարակության, ինչպես նաև Ռուսաստանում «օտարերկրյա գործակալ» ճանաչված Meduza հրատարակության հետ։ Նա անձամբ գիտի, թե ինչպես է «օտարերկրյա գործակալի» կարգավիճակը փոխում լրագրողի կյանքը։ Նրա դեպքում դա նշանակում է չկարողանալ այցելել Ռուսաստան, որտեղ նա ծնվել է և որտեղ դեռ ապրում են նրա ծնողները։ Այժմ լրագրողը նման սպառնալիքների է բախվում Վրաստանում, որտեղ օգոստոսից գործում է Ռուսաստանի «Օտարերկրյա ազդեցության թափանցիկության մասին» օրենքի նման օրենքը։
«2022 թվականին ես գնացի Ռուսաստան՝ ծնողներիս այցելելու, բայց շուտով վերադարձա Վրաստան, այդ պահին Ռուսաստանում սկսվեցին անկախ լրատվամիջոցների հետապնդումները: Meduza-ն, որի համար գրում էի, ճանաչվել է ոչ միայն որպես օտարերկրյա գործակալ, այլև որպես ծայրահեղական կազմակերպություն։ Սա նշանակում է քրեական պատասխանատվություն հրատարակության աշխատակիցների համար, եթե նրանց գործունեությունը բացահայտվի Ռուսաստանում»,- ասում է Դիանան։
Այժմ, երբ Վրաստանը կիրառում է նմանատիպ օրենք, Դիանան քաղաքական ճնշման ծանոթ նշաններ է տեսնում։ Այսպիսով, վրացական լրատվամիջոցները և քաղաքացիական կազմակերպությունները, որոնք հրաժարվում են գրանցվել «օտարերկրյա գործակալների» ռեեստրում, փակման վտանգի տակ են, քանի որ օրենքը պահանջում է իրենց միջոցների առնվազն 20%-ը արտերկրից ստացող կազմակերպություններից գրանցում իշխանական մարմիններում։ Վրաստանի շատ լրատվամիջոցներ կախված են միջազգային դրամաշնորհներից և հիմնադրամներից, ուստի նման պահանջները կարող են զգալիորեն սահմանափակել նրանց աշխատանքը։
«Մենք արդեն անցյալ տարի գիտեինք, որ այս օրենքը կարող է լինել ոչ միայն տեխնիկական միջոց, Ինչպես հայտարարում էին իշխանությունները ։ Ռուսական փորձը ցույց է տալիս, թե ինչպես են նման օրենքները սկզբում հայտնվում որպես հաշվետվության ձև, իսկ հետո դառնում ռեպրեսիաների գործիք»,- պարզաբանում է լրագրողը։
Դիանայի խոսքով, նոր օրենքը սպառնում է ոչ միայն լրագրողներին, այլև Վրաստանի քաղաքացիներին, քանի որ այն կզրկի նրանց անկախ տեղեկատվություն ստանալու հնարավորությունից այնպիսի հարցերի շուրջ, ինչպիսիք են քաղաքացիական իրավունքների խախտումը, կոռուպցիան կամ իշխանության նեպոտիզմը։
«Անկախ մամուլին կարող են ստիպել փակվել կամ ընդհատակ անցնել։ Տեղեկատվական դաշտում կմնան միայն իշխանամետ լրատվամիջոցները, իսկ դա մարդկանց կզրկի օբյեկտիվ լուրեր ստանալու հնարավորությունից, ինչպես արդեն տեղի է ունենում Ռուսաստանում»,-նշում է Դիանան։
Վիճահարույց օրենքը սպառնում է նաև Վրաստանի եվրաինտեգրման գործընթացին, որին աջակցում է երկրի բնակչության զգալի մասը։ Եվրամիության առաջնորդները կոչ են արել Վրաստանին չեղարկել այն, քանի որ այն չի համապատասխանում ԵՄ չափանիշներին։
«Մենք տեսնում ենք հստակ ազդանշաններ Արևմուտքից, որ Վրաստանի կուրսը դեպի Եվրոպային ինտեգրվելու կարող է կասեցվել։ Առանց վիզայի ռեժիմը հարցականի տակ է, և խոսքի ազատության և ժողովրդավարության ուղղությամբ գնալու փոխարեն մենք մոտենում ենք ռուսական մոդելին»,- եզրափակում է Դիանան՝ նշելով, թե ինչպես օրենսդրական միջոցները կարող են փոխել իրավական իրականությունը լրագրողների և քաղաքացիների համար և խեղդել ազատության ձայները։
Այս ամենն էլ ավելի վտանգավոր է դառնում այն պայմաններում, երբ Վրաստանում աճում է ռուսական ապատեղեկատվությունը, իսկ Կրեմլի նարատիվները գնալով ավելի շատ են լսվում իշխանամետ լրատվամիջոցների հրապարակումներում։
Opinion, pooling and voting
