Օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքը. զուգահեռներ Վրաստանի և Ղրղզստանի միջև
2024 թվականին Ղրղզստանը, ինչպես Վրաստանը, օրենք է ընդունել օտարերկրյա գործակալների մասին, որի նպատակն է խստացնել վերահսկողությունը հասարակական կազմակերպությունների և ակտիվիստների նկատմամբ։ Ղրղզստանի նախագահն այն ստորագրել է այս տարվա ապրիլի 2-ին։ Այս օրենքը, ինչպես իր վրացական օրինակը, պարտավորեցնում է օտարերկրյա ֆինանսավորում ստացող ՀԿ-ներին գրանցվել հատուկ գրանցամատյանում: Միևնույն ժամանակ, Ղրղզստանի պետության ղեկավարը վստահեցրել է, որ օրենքի կիրառումից հետո «հետապնդում չի լինի», բայց արդյո՞ք դա այդպես է։
Ինչպես ասում է լրագրող Մահինուր Նիյազովան, Ղրղզստանում 2022 թվականից փորձում են իրենց վերահսկողության տակ առնել ՀԿ-ները և լրագրողներին, սակայն նախկինում քաղաքացիական հասարակությունը, լրագրողները և ՀԿ-ների ներկայացուցիչները ինչ-որ կերպ կարողացել են արգելափակել այդ փորձերը։
«Բայց 2022 թվականին շատ ակտիվ փորձեր սկսվեցին, բայց մենք ընդունեցինք օրենքը։ Ամենավիրավորականն այն է, որ այս պահին, երբ նրանք սկսեցին ակտիվորեն առաջ տանել այն խորհրդարանում, նման զանգվածային դիմադրություն չկար։ Մենք նայում ենք, օրինակ, Վրաստանին։ Ես ինքս ինձ բազմիցս նշել եմ դա, որ շատ նախանձում եմ վրացիների գործունեությանը, թե որքան ակտիվորեն դիմադրեցին դրան։ Որովհետեւ մեր երկրում օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքի դեմ նման մասշտաբային հանրահավաքներ չեն եղել։ Ինչու՞ այս օրենքը: Մենք դեմ ենք եղել, շատերը դեմ են արտահայտվել, քանի որ այն ամբողջությամբ արտագրված է ռուսական օրենքներից, գրեթե բառ առ բառ։ Բայց միայն մեր համայնքն էր վրդովված»,- ասում է լրագրողը:
Օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքի ընդունումից հետո Ղրղզստանի կառավարությունը պետք է դրույթ մշակեր, թե ինչպես է այս օրենքը կիրառվելու հասարակական կազմակերպությունների նկատմամբ։ Ինչպես Վրաստանում, Ղրղզստանի կառավարությունը նրանց որոշակի ժամկետ է տվել, որպեսզի ՀԿ-ները իրենց «գործակալներ» հայտարարեն։
«Մենք դա ընդունել ենք ոչ թե որպես օրենք, այլ որպես ոչ առևտրային, հասարակական կազմակերպությունների մասին օրենքում փոփոխություն։ Եվ այս դրույթը շատ երկար ժամանակ չէր կարող մշակվել, աշխատեցին, ներգրավեցին ՀԿ ոլորտի մարդկանց։ Բայց ի վերջո այս դրույթն ընդունվեց, և ընդունվեց ոչ այն տեսքով, ինչ քննարկվել էր։ Այն հաստատվեց միաձայն»,- նշում է Նիյազովան:
Այսօր օրենքը դեռ ակտիվորեն չի կիրառվում, բայց ժամանակ կա, քանի որ հենց այս դրույթի համաձայն, օրենքի համաձայն, դեռ ժամանակ կա, որ կազմակերպություններն իրենք պետք է գան ու կամավոր գրանցվեն։ Եթե դա չանեն, դրանից հետո նրանց վրա կկիրառվի և՛ տուգանք, և՛ կազմակերպության հարկադիր գրանցում։
Վրաստանում և Ղրղզստանում օտարերկրյա գործակալների մասին օրենքները կրկնում են Ռուսաստանում ընդունված նմանատիպ օրենքը։
«Ասում են, որ օրենքը լավ բանի համար է ընդունվում, դրա (օրենքի), այսպես ասած, առավելություններն են շեշտում, որ արգելելու է միջամտել մեր ներքին քաղաքականությանը։ Բայց մենք ամեն ինչ հիանալի հասկանում ենք, և փորձը ցույց է տալիս, թե ինչպես են կիրառվել այլ օրենքներ, որոնք իբր ընդունվել են, որպեսզի ոչ ոք չխառնվի մեր գործերին, բայց ի վերջո ընդունվել է պարզապես անցանկալի մարդկանց նկատմամբ ռեպրեսիայի համար։ Որովհետեւ օրենքը, օրինակ, շատ հետաքրքիր է գրված։ Այսպիսով, կազմակերպությունները պետք է գրանցվեն որպես օտարերկրյա ներկայացուցիչներ, եթե նրանք ֆինանսավորում են ստանում արտերկրից և եթե նրանք զբաղվում են քաղաքական գործունեությամբ։
Բայց թե ինչ է քաղաքական գործունեությունը, չի վերծանվում։ Սա չի նշանակում, որ կազմակերպությունը մասնակցում է ընտրություններին։ Ոչ, ցանկացած (գործունեություն) կարելի է որակել որպես քաղաքական գործունեություն։ Օրինակ՝ մասնակցություն մի օրինագծի մշակմանը, որն ինչ-որ կերպ ազդում է մեր կառավարության վրա։ Նույնիսկ բնապահպանական շարժումը (եթե) վերցնենք: Այսինքն, եթե բնապահպանական շարժումը իրեն թույլ է տալիս ինչ-որ տեղ իր ելույթում կամ ինչ-որ տեղ իր հրապարակումներում ասել, որ կառավարությունը բավարար միջոցներ չի ձեռնարկում, օրինակ, աղբը հեռացնելու համար, ապա սա արդեն կարելի է քաղաքական գործունեության տակ դնել, որ մարդիկ միջամտում են քաղաքական գործունեությանը, մեր իշխանության գործողություններին»,- նշում է ղրղզ լրագրողը։
Opinion, pooling and voting
