Նախընտրական քարոզարշավը Վրաստանում. ինչ է պետք իմանալ

Մունիցիպալիտետի ներկայացուցչական մարմնի՝ սակրեբուլոյի և ինքնակառավարվող քաղաքի/ինքնակառավարվող համայնքի ղեկավարի ընտրությունները (ՏԻՄ ընտրություններ) կանցկացվեն 2025 թվականի հոկտեմբերի 4-ին։

Վրաստանում արդեն սկսվել է կուսակցությունների նախընտրական քարոզարշավը:

«Ալիք Մեդիա Վրաստան»-ին «Արդար ընտրությունների և ժողովրդավարության միջազգային հասարակություն» (ISFED) դիտորդական հասարակական կազմակերպության (ՀԿ) իրավական հարցերով փորձագետ Գիորգի Մոնիավան հայտնեց, որ նախընտրական քարոզարշավն ունի հստակ ժամկետներ. փորձագետի խոսքով, պաշտոնապես քարոզարշավն սկսվում է ընտրությունների օրվանից 2 ամիս, այսինքն` 60 օր առաջ։

«Երբեմն կուսակցություններն ավելի վաղ են սկսում այս գործընթացը, և սա կոչվում է «ոչ պաշտոնական նախընտրական քարոզարշավ»։ Սա նորմալ է։ Կան դեպքեր, երբ ավելի վաղ են սկսում (քարոզարշավը — հեղ.) և չեն սպասում պաշտոնական հայտարարության», — նշեց Մոնիավան:

Ընտրարշավի/քարոզչության կանոններ

Նախընտրական քարոզարշավն ընտրական սուբյեկտի/ընտրության թեկնածուի` ընտրություններին մասնակցելու և հաղթելու նպատակով իրականացվող միջոցառումների ամբողջությունն է։ Նախընտրական քարոզարշավի կարևոր բաղադրիչներից մեկը նախընտրական քարոզչությունն է։

Վրաստանի օրենսդրության համաձայն, 60-օրյա նախընտրական քարոզարշավի ընթացքում օրենսդրությունը հատուկ արգելքներ կամ պարտավորություններ է սահմանում քարոզարշավին մասնակցող կուսակցությունների համար։ Ուժի մեջ են մնում նաև օրենքի արգելիչ պահանջները. օրինակ՝ ընտրողների վրա ճնշումը, սպառնալիքները, բռնությունը և այլն։

Օրենքը պահանջում է, որ ընտրարշավի բոլոր օրինական մասնակիցներն ունենան հավասար իրավունքներ և հավասար պարտականություններ։

Քաղաքական կուսակցություններ

Քաղաքական կուսակցություններն ունեն Ընտրական օրենսգրքով սահմանված իրավունքներ և պարտականություններ, որոնք պետք է կատարվեն խիստ սահմանափակ ժամանակահատվածում։ Օրինակ՝ համապատասխան իրավունքներ ունեցող ընտրական սուբյեկտները պետք է ԿԸՀ-ին ներկայացնեն շրջանային ընտրական հանձնաժողովի անդամների թեկնածություններ։ Կուսակցությունները պետք է նաև նշված ժամկետներում դիմեն ԿԸՀ գրանցման համար, ներկայացնեն կուսակցական ցուցակ, նշանակեն ներկայացուցիչներ համապատասխան ընտրական հանձնաժողովւմ և այլն։

Տեղական ինքնակառավարում

Ընտրությունների ժամանակահատվածում տեղական ինքնակառավարման մարմինները հիմնականում պատասխանատու են ընտրական սուբյեկտների համար հավասար միջավայրի խթանման և շրջանային ու տեղամասային ընտրական հանձնաժողովների պատշաճ գործունեության ապահովման համար։ Տեղական ինքնակառավարման մարմինները պետք է տարածքներ հատկացնեն ընտրական սուբյեկտներին՝ քարոզարշավային նյութեր ցուցադրելու համար, նաև շենքեր՝ քարոզարշավային հանդիպումների համար։ Սահմանված ժամկետում նրանք պետք է հրապարակեն այն շենքերի և վայրերի ցանկը, որտեղ արգելվում է քարոզչական նյութերի տեղադրումը, նաև այն վայրերի ցանկը, որտեղ կարող են տեղադրվել նման նյութեր։

Ընտրական օրենսգրքի համաձայն՝ արգելվում է

Վրաստանի քաղաքացիներին կանխիկ գումարի, նվերների և այլ նյութական արժեքների փոխանցում (անկախ դրանց արժեքից);
Ապրանքների վաճառք զեղչված գնով, ցանկացած ապրանքի (բացառությամբ քարոզչական նյութերի) անվճար տրամադրում;
Կանխիկ գումար, արժեթղթեր և այլ նյութական ակտիվներ փոխանցելու խոստում (անկախ դրանց արժեքից) և այլն։

Ում չի թույլատրվում մասնակցել ընտրարշավին (քարոզչությանը)

Ընտրական օրենսգրքի համաձայն՝ մի շարք պետական պաշտոնյաների և բյուջետային հաստատությունների աշխատակիցների իրավունք չի տրվում մասնակցելու ընտրարշավին. օրինակ՝

Ընտրական հանձնաժողովի անդամներին,
դատավորներին,
իրավապահ մարմինների ներկայացուցիչներին (պետական պաշտոնյաներին),
գլխավոր աուդիտորին,
հանրային պաշտպանին,
օտարերկրյա քաղաքացիներին կամ կազմակերպություններին,
բարեգործական և կրոնական կազմակերպություններին և այլն:

«Վրացական երազանք»-ից բացի, այս փուլում Տեղական ինքնակառավարման ընտրություններին մասնակցելու իրենց մտադրությունը հաստատել են «Լելո-Ուժեղ Վրաստան» կոալիցիան և «Գախարիան Վրաստանի համար» կուսակցությունը։ Վրաստանյան հասարակությունը, փորձագետները և քաղաքագետները տարբեր կերպ են գնահատել ընդդիմադիր կուսակցությունների ՏԻՄ ընտրություններին մասնակցելու որոշումը:

Զուգահեռաբար, «Վրացական երազանք»-ն արդեն առաջադրել է Թբիլիսիի քաղաքապետի թեկնածուին. այս պաշտոնում երրորդ անգամ առաջադրվել է Կախա Կալաձեն: Այլ թեկնածուներ դեռևա չեն առաջադրվել:

Փորձագետների խոսքով՝ կուսակցությունների նախընտրական ուղերձներն ու քարոզարշավը այդքան էլ չեն համապատասխանում հասարակության պահանջներին: «Ժողովրդավարության հետազոտական ինստիտուտ»-ի (DRI) հիմնադիր, Վրաստանի հանրային նախկին պաշտպան Ուչա Նանուաշվիլիի խոսքով՝ կան այլ ավելի կարևոր հանգամանքներ, որոնց պետք է ուշադրություն դարձվի։

«Շատ քիչ է խոսվում ժողովրդի կարիքների մասին, շեշտն ավելի շատ պետք է դրվի սոցիալական խնդիրների, գործազրկության, աղքատության հաղթահարման և ժողովրդավարական գործընթացների զարգացման վրա»,- «Ալիք Մեդիա Վրաստան»-ի հետ զրույցում ընդգծեց Նանուաշվիլին:

Հարկ է նշել նաև, որ Եվրոպայում Անվտանգության և համագործակցության կազմակերպության (ԵԱՀԿ) Ժողովրդավարական հաստատությունների և մարդու իրավունքների միջազգային գրասենյակը (ԺՀՄԻԳ) «Վրացական երազանք»-ից ՏԻՄ ընտրությունները դիտարկելու հրավեր չի ստացել:

ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ը աշխարհի տարբեր երկրներում ընտրությունների ընթացքին հետևող ամենաառանցքային միջազգային դիտորդական կազմակերպություններից մեկն է։ ԵԱՀԿ/ԺՀՄԻԳ-ը նաև դիտարկել է Վրաստանում նախորդ տարիներին անցկացված ընտրությունները, այդ թվում՝ 2024 թվականի խորհրդարանական ընտրությունները, որի վերաբերյալ ներկայացրել է քննադատական զեկույց։

Aliq.ge