Պետծառայողներին արգելվում է զբաղեցնել մեկից ավելի պաշտոն. ինչ է պետք իմանալ

2025 թվականի փետրվարին Խորհրդարանում սկսվեց քննարկում, թե ինչպես փոխել «Կոռուպցիայի դեմ պայքարի մասին» օրենքը։
Փոփոխված օրենքը պետական ծառայողներին պարտավորեցնում է լրացուցիչ վճարովի գործունեության համար ստանալ ղեկավարի համաձայնությունը։
Օրենքը խախտելու դեպքում պետական ծառայողին սպառնում է աշխատանքից ազատում և պետական հատվածում աշխատելու 2-ամյա արգելք։ Գրում է«Ալիք Մեդիա Վրաստան»-ը

Նոյեմբերի 1-ից պետական ծառայողներին, բացառությամբ հատուկ դեպքերի, արգելվում է երկրորդ աշխատանք ունենալ պետական հատվածում։ Առանց վերադասի գրավոր թույլտվության, խախտում կհամարվի նաև ցանկացած այլ օգուտ ստանալը։

Այս սահմանափակումները սահմանվում են «Կոռուպցիայի դեմ պայքարի մասին» օրենքով։ Առաջին փոփոխությունները հաստատվել են դեռևս ապրիլին, ապա ենթարկվել են լրացուցիչ փոփոխությունների։
Հեղինակների խոսքով, նոր կանոնակարգերը կամրապնդեն ավելի մեծ բարեխղճություն և հաշվետվողականություն պետական ծառայություններում, մինչդեռ փորձագետները դա դիտարկում են որպես բյուջետային կազմակերպությունների աշխատակիցներին վերահսկելու նոր մեխանիզմ։

«Լրացուցիչ գործունեության համար սահմանվում է համաձայնություն տալու պարտավորություն, ինչի արդյունքում պետական ծառայողները, պաշտոնը պահպանելու հետ մեկտեղ, կարող են զբաղվել օժանդակ գործունեությամբ», – գրված է պարզաբանման մեջ։

Ինչն է արգելվում, ինչը՝ ոչ, և ում համար

Պետական ծառայողները կարող են լրացուցիչ գործունեություն ծավալել և վարձատրություն ստանալ պետական հատվածում միայն բացառիկ դեպքերում։
Մինչ այդ, 13-րդ հոդվածի համաձայն, նրանք իրավունք ունեին համատեղությամբ աշխատել «նույն պետական հաստատության համակարգում», սակայն այս դրույթը հանվել է նոր տարբերակից։

Պետական ծառայողի համար թույլատրելի է, օրինակ, գիտական, մանկավարժական, ստեղծագործական գործունեությունը, սակայն դրա համար անհրաժեշտ է հաստատության ղեկավարի կամ օրենսդրությամբ սահմանված լիազորված անձի/մարմնի գրավոր համաձայնությունը (նման թույլտվություն չի պահանջվում պետական և քաղաքական պաշտոնյաներից)։

Թույլտվությունը միանվագ է և գործում է 1 տարի։
Ղեկավարի մերժման բողոքարկումը չի կասեցնի նրա որոշումը։
Գրավոր թույլտվության մեխանիզմը տարածվում է նաև դատավորների վրա։

Պետական ծառայությունում, ներառյալ՝ ԻԻՀ-ում (Իրավական իրավունքի համայնք) և ՀԿ-ում (հասարակական կազմակերպություն) աշխատանքային պայմանագրով զբաղվածն իրավունք ունի կատարելու վճարովի աշխատանք, բայց ոչ պետական ծառայությունում, և կրկին միայն վերադասի միանվագ, մեկ տարի ժամկետով գրավոր թույլտվությամբ։

Ակադեմիական պաշտոն զբաղեցնելու համար ևս նույնպիսի թույլտվություն է անհրաժեշտ։
Պետական հատվածում աշխատանքային պայմանագրով աշխատողն իրավունք ունի ստանալու օրենքով թույլատրված «այլ օգուտ», որը ևս թույլատրվում է միայն միանվագ և մեկ տարվա գրավոր համաձայնություն ստանալուց հետո։

Առանձին հրապարակվել է Վրաստանի կառավարության թիվ 482 որոշումը (հոկտեմբերի 28), որն ամփոփում է այն գործունեությունները/ֆունկցիաները, որոնց համաձայն պետական ծառայությունում աշխատանքային պայմանագրով զբաղված անձը համատեղությամբ կարող է երկրորդ աշխատանք գտնել կրկին պետական հատվածում։ Սակայն դրա համար ևս պահանջվում է վերադասի «միանվագ, ոչ ավելի, քան 1 տարով» տրված գրավոր համաձայնությունը։

Ոլորտների և մասնագիտությունների ցանկում (ոչ լրիվ) ներառված են.

Քաղաքագետ/տարածական և քաղաքային հետազոտող/տարածական և քաղաքաշինարար, ճարտարապետ, քաղաքացիական ճարտարագետ, ջրային համակարգերի ճարտարագետ/տեխնոլոգ,
Ինժեներական երկրաբան, կենսաբազմազանության մասնագետ, հիդրոկենսաբան, ջրամշակության մասնագետ, գյուղատնտես-բուսաբան-փորձագետ, էկոլոգ, օդերևութաբան,
Քիմիկոս, կլիմատոլոգ, խմելու ջրի ռեսուրսների և ենթակառուցվածքների պաշտպանության ինժեներ, փորձագետ,
Ձկնաբույծ, մեղվաբույծ, սննդի տեխնոլոգ, խաղողագործ, գինեգործ, գյուղատնտես, համտեսող, անտառապահ,
Տեղեկատվական համակարգերի տեխնիկական աջակցության մասնագետ, տեղեկատվական անվտանգության մասնագետ, ծրագրային ապահովման որակի կառավարման մասնագետ, ֆինանսական հաշվետվությունների մասնագետ, բիզնեսի և ոչ նյութական ակտիվների գնահատող, փողերի լվացման և ահաբեկչության ֆինանսավորման կանխարգելման պատասխանատու/մասնագետ,
Բժիշկ, բուժքույր, մանկաբարձուհի-բուժքույր, կրտսեր բժիշկ, բուժքրոջ օգնական, սանիտարական աշխատող, լաբորատորիայի օգնական, հյուսվածաբան, դեղագործ,
Հոգեբան, խնամող, սոցիալական գործակալ, աշխատանքային թերապևտ, կրթական ծրագրերի հավատարմագրման փորձագետ, վաղ մանկության կրթության և/կամ նախադպրոցական կրթության և կրթական հաստատությունների լիազորման փորձագետ, վաղ մանկության և նախադպրոցական կրթության հաստատությունում աշխատող մանկավարժ, քննական գործընթացի վերահսկիչ, հանրակրթական հաստատությունների համար դասագրքերի և ուսումնական ռեսուրսների ստեղծող, ուսումնական հաստատության պահապան,
Հագուստագործ, դիմահարդար, դիզայներ, զգեստապահարանի կառավարիչ, ֆոնդի/պահեստի/ցուցանմուշների պահապան/վերահսկիչ, ձևավորող, դերձակ, մոդելավորող, հյուսն, փականագործ (դեռևս անավարտ ցանկ):

Իրավաբան, Վրաստանի երիտասարդ իրավաբանների ասոցիացիայի նախկին նախագահ Նիկա Սիմոնիշվիլիի կարծիքով՝ այս փոփոխությունները սահմանափակում են պետական հատվածում զբաղված անձանց զուգահեռ աշխատանքի հնարավորությունը՝ «ավելի պարզ ասած, «Վրացական երազանք»-ի նկատմամբ լոյալ տրամադրված անձինք կկարողանան ունենալ երկու կամ ավելի աշխատանք, իսկ նրանք, ովքեր հավատարիմ չեն կուսակցությանը, մեկ աշխատանքից ավելիի չեն արժանանա, իսկ եթե հայտնվեն «սև ցուցակում», ապա աշխատանքից էլ հեշտությամբ կհեռացվեն, ընդ որում` այնպես, որ իրենք էլ գումարը հետ կտան»։

«Այս փոփոխությունները լայն բովանդակություն ունեն, ուստի կանդրադառնամ ամենակարևորին.

Պետական ծառայողը գիտական, մանկավարժական, ստեղծագործական գործունեություն կարող է իրականացնել միայն իր ղեկավարի համաձայնությամբ։ Այս համաձայնությունը միանվագ է և ունի 1 տարի ժամկետ։ Ինչ վերաբերում է համալսարանում ակադեմիական պաշտոն զբաղեցնելուն, դրա համար ևս անհրաժեշտ է համապատասխան հաստատության ղեկավարի համաձայնությունը, որը տրվում է կոնկրետ գործունեությանը համապատասխան ժամկետով», — գրել է նա, շեշտը դնելով այն հանգամանքին, որ այս կանոնները խախտելու համար պետական հատվածում զբաղված անձը պարտավորվում է վճարել փոխհատուցում համապատասխան հաստատության օգտին, նոյեմբերի 1-ից հետո ստացված աշխատավարձի չափով։

Այսպիսով, մի շարք փորձագետներ ընդգծում են, որ օրենքի իրավական ձևակերպումը ծառայում է որպես քող, որի տակ իրականացվում է կադրային մաքրման և քաղաքական վերահսկողության ռազմավարություն։ Թույլտվության մեխանիզմը կենտրոնացնում է իշխանությունը ղեկավարների ձեռքում և մեծապես սահմանափակում պետական ծառայողի՝ պաշտոնական պարտականություններից դուրս ֆինանսական անկախության հնարավորությունը, ինչը երկարաժամկետ հեռանկարում կարող է խոչընդոտել պետական ապարատի ապաքաղաքականացմանը։

Ինչի համար է սա արվում ըստ «Վրացական երազանք»-ի

«Վրացական երազանք»-ի կառավարությունը հավաստիացնում է, որ նման մոտեցումն անհրաժեշտ է «ծախսերի օպտիմալացման» համար. մինչդեռ խորհրդարանը, փոփոխությունները հաստատելիս, նպատակ է նշել «շահերի բախումը» ավելի արդյունավետ վերացնելու անհրաժեշտությունը։

«Շահերի բախման արդյունավետ քաղաքականության պատշաճ նպատակը պետական ծառայողների կողմից բոլոր մասնավոր հնարավորությունների շահագրգռության պարզ արգելքը չէ, այլ այդ հնարավորությունները կարգավորման տակ դնելը։ Հենց նման մոտեցմամբ կիրականացվեն կանխարգելիչ միջոցառումներ, որպեսզի պետական ծառայողները չթույլատրեն իրենց անձնական շահերի և պատկանելության փոխզիջման վրա հիմնված որոշումների կայացումը և պետական կառավարումը», – գրված է պարզաբանման մեջ։

2025 թվականի մարտին, օրենսդրական փաթեթի առաջին ընթերցմամբ քննարկման ժամանակ, երբ դիտարկում էին պետական ծառայողի հնարավոր օգուտը՝ պարգևավճար, մրցանակ, դրամաշնորհ ստանալը, փաթեթը ներկայացնող «Վրացական երազանք»-ի պատգամավոր Թոռնիկե Ճեիշվիլին ասաց, որ փոփոխությունները, բացի «բարեխիղճ ծառայության ստանդարտի հետագա բարձրացումից», ծառայում են պետական ծառայությանը «արտաքին բացասական միջամտություններից առավելագույն պաշտպանությանը։

Գլխավոր նպատակը՝ ծախսերի խնայողություն, նշել է «Վրացական երազանք»-ի վարչապետ Իրակլի Կոբախիձեն հոկտեմբերի 31-ին լրագրողների հետ զրույցում։

«Սխալ պրակտիկա էր ձևավորված, երբ մարդիկ միաժամանակ լրիվ դրույքով աշխատում էին երկու և երբեմն երեք տեղ։ Տեսականորեն անհնար է 8 ժամ աշխատել երկու և երեք աշխատավայրում։ Այս պրակտիկան պետք է փոխվի։ Այստեղ նույնպես տեղի կունենա, բնականաբար, ծախսերի օպտիմալացում, կադրերի օպտիմալացում, և նման պայմաններում բնականաբար ավելի ճիշտ կաշխատի պետական ծառայությունը», – Կոբախիձեի խոսքով, պետական ձեռնարկություններում և նախարարություններում կադրերի օպտիմալացման հաշվին խնայվել է ավելի քան 60 միլիոն լարի։

Իր հեղինակային «Կղովելդգղե» հաղորդման մեջ իրավաբան Գոգա Խատիաշվիլին նույնպես նշել է, որ պետական հատվածի աշխատողների համար նոր օրենքները կարող են հանդիսանալ պետաշխատողների վերահսկողության քաղաքականություն։ Փաստաբանի խոսքով՝ սա որոշ թաքնված դրդապատճառներով կարող է քաղաքացիների դեմ օգտագործվել սուբյեկտիվորեն կամ կողմնակալ կերպով։

Հիշեցնենք. վերջին ամիսներին ժամանակ առ ժամանակ Վրաստանում արձանագրվում է պետական ծառայողներին աշխատանքից ազատելու դեպքերի զգալի աճ, որոնց հիմքում, ըստ տեղական քաղաքացիական հասարակության կազմակերպությունների և իրավապաշտպանների, քաղաքական դրդապատճառներն են։