Տարածաշրջանում տեղի բնակչության կյանքի բարելավումը նշանակալի երևույթ է, ինչը տեղի է ունենում եվրոպական դրամաշնորհներով ֆինանսավորվող ծրագրերի աջակցությամբ: Այդպիսի օրինակներից է այն նախագիծը, որն օգնեց ճարտարապետ երիտասարդ զույգին՝ Ոսկեհատ Մկրտչյանին և Արման Հարությունյանին, զարգացնել սեփական բիզնեսը։
Ոսկեհատ Մկրտչյանը «Երիտասարդական ձեռներեցություն հանուն գյուղական զարգացման» (RDYE) ծրագրի մրցույթի 15 հաղթողներից մեկն է, որին մասնակցել էր 750 շահառու։ «Երիտասարդական ձեռներեցություն հանուն գյուղական զարգացման» ծրագրի շրջանակներում թիրախային մարզերում ներկայացված 15 երիտասարդական ձեռնարկություններ ստացել են ֆինանսական աջակցություն։ «Երիտասարդական ձեռներեցություն հանուն գյուղական զարգացման» ծրագիրը ֆինանսավորվում է Ավստրիական համագործակցության կազմակերպության (ADC) կողմից: Ծրագիրը զգալի փոփոխություններ է բերել տարածաշրջանի տեղի բնակիչների կյանքում:
Ոսկեհատ Մկրտչյանն ավարտել է Թբիլիսիի պետական տեխնիկական համալսարանի ճարտարապետության ֆակուլտետը՝ եռաչափ ճարտարապետություն և քաղաքաշինություն մասնագիտությամբ։ Այս տարի նա ավարտել է նաև մագիստրատուրան և երկու տարի առաջ ամուսնու հետ Նինոծմինդա քաղաքում հիմնել է ճարտարապետական բյուրո։ Մինչ այս դրամաշնորհային ծրագրին մասնակցելը Ոսկեհատն իր ուժերը փորձել է «Արտադրիր Վրաստանում» նախագծում, սակայն դրամաշնորհ չի ստացել։
Սակայն նա չի տխրել և ընկերներից իմանալով «Երիտասարդների ձեռներեցությունը հանուն գյուղի զարգացման» ծրագրի մասին, որոշել է մասնակցել: Եվ այս ծրագրի շրջանակներում նա հաջողակ դուրս եկավ։ Ֆինանսական աջակցությունից բացի, ըստ Ոսկեհատի, ձեռք է բերել փորձ, նոր գիտելիքներ և սովորել, թե ինչպես ճիշտ վարել բիզնես։ Նա իր աշխատանքում արդեն օգտագործում է իր ստացած գիտելիքները։
Ծրագրի կողմից տրամադրվող դրամաշնորհների և ուսուցման շնորհիվ երիտասարդ զույգը մտադիր է զարգացնել սեփական ճարտարապետական պրակտիկան և սկսել աշխատել նոր նախագծերի վրա։ «Այս դրամաշնորհը մեծ աջակցություն է մեր գրասենյակի առաջխաղացման և զարգացման համար: Մենք ցանկանում ենք մատուցել որակյալ և ապացուցված ծառայություններ, ուստի մեզ անհրաժեշտ են որակյալ սարքավորումներ:
Մենք ստացել ենք 20000 լարի դրամաշնորհ, որով պատրաստվում ենք գնել հզոր համակարգիչ և բազմաֆունկցիոնալ արագաչափ։ Նրանց օգնությամբ մենք կարող ենք զարգացնել մեր բիզնեսը: Երիտասարդներին խորհուրդ եմ տալիս մասնակցել և փորձել իրենց ուժերը նման դրամաշնորհային ծրագրերում»,- ասում է Ոսկեհատը։
Բազմաթիվ երիտասարդներ, ովքեր նախկինում չգիտեին, թե ինչպես սկսել սեփական բիզնեսը և զարգացնել այն, այժմ հնարավորություն ունեն կայուն եկամուտ ստանալ և անգամ ստեղծել աշխատատեղ։ Սա ոչ միայն նպաստում է նրանց կենսապայմանների բարելավմանը, այլեւ բարձրացնում է ակտիվությունն ու ինքնավստահությունը։
Այսպիսով, եվրոպական դրամաշնորհներով ֆինանսավորվող ծրագրերն իսկապես կարող են փոխել տարածաշրջանի տեղի բնակիչների կյանքը: Նրանք ոչ միայն օգնում են երիտասարդներին հիմնել սեփական բիզնեսը և բարելավել իրենց կենսապայմանները, այլև նպաստում են տեղական տնտեսության զարգացմանը և ողջ տարածաշրջանի կենսամակարդակի բարելավմանը:
Մզիա Խմալաձեն 22 տարեկան է, բնակվում է Նինոծմինդայում։ Նա Թբիլիսիի Շոթա Ռուսթավելիի անվան թատրոնի և կինոյի պետական համալսարանում թատերական արվեստ է սովորում և աշխատում է որպես լրագրող NOR ռադիոկայանում։
Մզիան Նինոծմինդայի ամենաերիտասարդ ձեռներեցն է։ Նա 2019թ. CENN հասարակական կազմակերպության ներկայացուցիչների հետ հանդիպել է Նինոծմինդա քաղաքի Երիտասարդական կենտրոնում։
«Այս հանդիպմանը CENN-ի ներկայացուցիչները մեզ ներկայացրին նախագիծը, որը պետք է սկսվեր մոտ ապագայում Եվրոպական Միության ֆինանսավորմամբ։ Շեշտը դրվել է երիտասարդության, սոցիալական և կանաչ ձեռներեցության վրա։ Այդ հանդիպումից հետո ես հստակ գիտեի, թե ինչ պետք է անեմ»,-պատմում է Մզիան։
EU4Youth «Սոցիալական ձեռներեցության էկոհամակարգի զարգացում (SEED) հանուն սահմանամերձ շրջաններում կանաչ աճի» համատեղ նախագիծը CENN-ի գործընկեր կազմակերպությունների Green Lane ՀԿ-ի (Հայաստան) և KRDF (Վրաստան) ԵՄ ֆինանսավորմամբ մեկնարկել է 2019 թվականի դեկտեմբերին:
Ծրագրի նպատակն է զարգացնել Վրաստանի և Հայաստանի սահմանամերձ շրջաններում ապրող երիտասարդների ձեռնարկատիրական ներուժը, զարգացնել հմտություններ էկոլոգիայի ոլորտում, սոցիալական ձեռներեցության և նորարարության ուղղությամբ, խթանել երիտասարդների զբաղվածությունը։ Այս նախագիծը ԵՄ ավելի լայն երիտասարդական նախաձեռնության և EU4Youth ծրագրի մի մասն է:
Մզիան նախագծին դիմել է 2021թ.։ Նա իր նախագիծն անվանել է Rund Tea: Մզիայի ծրագրի կանաչ ուղղությունը տեղական ռեսուրսների օգտագործումն էր։ Սոցիալական առաքելությունն էր էթնիկ փոքրամասնություններին սովորեցնել վրացերեն՝ նրանց հասարակության մեջ ինտեգրելու համար։
Մզիան Եվրամիությունից ստացել է 17 հազար լարիի ֆինանսավորում։ CENN-ի օգնությամբ Մզիան նաև բրենդավորել է ապրանքը, պատրաստել լոգո և գնել փաթեթավորման նյութեր։
Այժմ նա վաճառում է ութ տեսակի թեյ, որոնք արդեն լաբորատոր փորձարկումներ են անցել և լիցենզավորվել։ Եթե հաճախորդը խառը համերի կարիք ունի, Մզիան պատրաստում է հատուկ խառնուրդ: Գնորդներն իրենք են ընտրում։ Եղբայրն ու քույրը Մզիզային օգնում են բիզնեսում։
Դեռ նրա արտադրանքի մեծ մասը իրացվում է Նինոծմինդա քաղաքում, օնլայն և սոցիալական ցանցերի միջոցով։ Մզիային հաճախ հրավիրում են ցուցահանդեսների և տոնավաճառների։
Սա լավագույն օրինակն է էթնիկ փոքրամասնություններով բնակեցված փոքր համայնքի համար, թե ինչպես կարելի է հոբբին վերածել բիզնեսի, ունենալ սեփական եկամուտ և փոխել սեփական և ուրիշների կյանքը:
Ընդհանուր առմամբ, Եվրոպական հիմնադրամներով բիզնես սկսելը կարող է ապահովել մի շարք առավելություններ, որոնք կարող են օգնել բիզնեսին հաջողության հասնել և զարգանալ: Այնուամենայնիվ, կարևոր է ուշադիր վերանայել ցանկացած ֆինանսավորման ծրագրի պահանջներն ու պայմանները՝ համոզվելու համար, որ այն ճիշտ է ձեր բիզնեսի և ձեր նպատակների համար:
2016 թվականից Իրինա Ղարսլյանն աշխատում է հասարակական կազմակերպությունում, որտեղ իրականացվում են ԱՄՆ ՄԱԿ-ի Զարգացման Գործակալության և Եվրամիության աջակցությամբ իրականացվող ծրագրեր։ Այս ծրագրերը ներառում են ինչպես կրթական, այնպես էլ դրամաշնորհային ծրագրեր երիտասարդների համար: CENN-ը դրամաշնորհային ծրագիր է, որը հաջողությամբ գործում է Վրաստանում ավելի քան 20 տարի: Վերջին երեք տարիների ընթացքում այն կենտրոնացել է սոցիալական ձեռներեցության զարգացման վրա՝ երիտասարդներին գիտելիքներ ձեռք բերելու և ֆինանսական ծրագրերին մասնակցելու հնարավորություն ընձեռելով։
Նինոծմինդայի մունիցիպալիտետից չորս հոգի դրամաշնորհ են ստացել և դրա շնորհիվ սկսել են զարգացնել իրենց բիզնեսը կամ ստեղծել նորը։ Բացի այդ, կա «Թրփանջյան» գյուղական համայնքների զարգացման ծրագիր, որը գործում է Նինոծմինդայի մունիցիպալիտետի տարածքում 2009 թվականից։ Այն Նինոծմինդայի և Ախալքալաքի մունիցիպալիտետների բնակիչներին հնարավորություն է տալիս ստեղծել սեփական բիզնեսը և ցածր տոկոսադրույքով վարկ ստանալ: Այս ծրագրի շնորհիվ շատ բնակիչներ սկսել են իրենց բիզնեսը։ «Մեր նպատակն է զարգացնել հասարակությունը, որպեսզի մեր երիտասարդներն ավելի ակտիվ լինեն և չլքեն իրենց քաղաքը, այլ զարգացնեն այն և նոր աշխատատեղեր ստեղծեն այստեղ»,- ասում է Իրինա Ղարսլյանը։
Վրաստանում գործող դրամաշնորհային ծրագրերի մասին քչերը գիտեն, քանի որ նրանցից շատերը չգիտեն պետական լեզուն, իսկ շատերը չգիտեն, թե որտեղ և ինչպես փնտրել նման ծրագրեր։
Հայկազ Էլոյանը ատամնաբույժ է, ով ավարտել է Թբիլիսիի պետական բժշկական համալսարանը և ավելի քան չորս տարի Նինոծմինդա քաղաքում աշխատում է որպես ատամնաբույժ։ Շատ հավակնորդ ձեռներեցների նման, նա չուներ բավարար ֆինանսական ռեսուրսներ սեփական ատամնաբուժական կլինիկան բացելու համար, բայց դա չխանգարեց նրան իրականացնել իր երազանքը։
Նա սկսել է զրոյից, վարկ վերցրել ու բացել իր սեփական գրասենյակը, որտեղ սկսել է ծառայություններ մատուցել իր հիվանդներին։ Այնուամենայնիվ, նա միշտ ցանկացել է բարելավել իր ծառայությունների որակը և աշխատատեղեր ավելացնել։ Մեկ տարի առաջ Հայկազը տեղեկացավ CENN ծրագրի մասին, որը սոցիալական դրամաշնորհ էր, և նրա գաղափարն անցավ և ստացավ ֆինանսավորում։ Դրամաշնորհի չափը կազմել է 30000 լարի։ Այս դրամաշնորհով նա կարողացավ արդիականացնել իր սարքավորումները, գնել դիագնոստիկ սարքավորումներ և ավելացնել երկրորդ աշխատատեղ:
Որպես սկսնակ ձեռնարկատեր՝ Հայկազը գիտի, թե որքան դժվար է զրոյից բիզնես սկսելը և որքան կարևոր է աջակցություն ստանալը։ Հայկազը, ինչպես Մզիան և Ոսկեհատը, նշում է, որ CENN-ի նման նախագծերը հնարավորություն են տալիս իրականացնել իրենց գաղափարները, երբ ձեռնարկատերերը հնարավորություն չունեն գնել սարքավորումներ և սկսել աշխատանքը։
Ինչպես նշում է Հայկազը, դպրոցական տարիներից գիտեր, որ ատամնաբույժ է դառնալու. Նա նպատակաուղղված ուսումնասիրել է այս մասնագիտության համար անհրաժեշտ առարկաները։ Ավարտելուց հետո նա հասկացավ, որ իրեն դուր է գալիս իր մասնագիտությունը և սկսեց մտածել, թե ինչպես բարելավել մատուցվող ծառայությունների որակը և զարգացնել իր աշխատանքը։
Դրամաշնորհները նաև օգնում են ուշադրություն հրավիրել տեղական տնտեսական խնդիրների վրա և ստեղծել նոր հնարավորություններ շրջաններում տնտեսական աճի և զարգացման համար: Դրանք կարող են օգնել արագացնել նորարարությունների և նոր տեխնոլոգիաների ընդունումը, ինչը կարող է հանգեցնել աշխատատեղերի ստեղծմանը և տեղական տնտեսության մրցունակության բարձրացմանը:
Ընդհանուր առմամբ, եվրոպական դրամաշնորհները օգտակար գործիք են մարզերում նոր ձեռնարկություններ ստեղծելու համար և կարող են առանցքային գործոն հանդիսանալ տարբեր ոլորտներում տնտեսական հաջողությունների հասնելու համար: Կարևոր է, որ տեղական ձեռներեցներն ու գործարարները ուշադրություն դարձնեն դրամաշնորհների ընձեռած հնարավորություններին և օգտագործեն դրանք իրենց բիզնեսը զարգացնելու և տեղական տնտեսությունում ներդրումներ անելու համար։
Բնակիչները կարող են տեղեկանալ հիմնադրամների և դրամշնորհների մասին հետևյալ հղումներով՝